Fudżi i inne góry [wystawa w Muzeum Manggha]

„Fudżi i inne góry” to druga ekspozycja z cyklu wystaw w Muzeum Manggha, prezentującego zbiory japońskiej sztuki, zgromadzone przez Feliksa „Mangghę” Jasieńskiego. Obejmuje nie tylko drzeworyty barwne, ale i przedmioty użytkowe, takie jak szkatułka bądź puzderko na lekarstwa. Eksponaty łączy ukazywanie wizerunku gór (głównie słynnej Fudżi) oraz wodospadów. Wystawę można oglądać do 5 listopada 2023 r.

O ile wystawa „Tatry. Wróblewski. Karłowicz. Wyczółkowski” jest dość monochromatyczna (przeważają ujęcia czarno-białe), o tyle w ekspozycji dzieł japońskich pojawia się więcej barw: błękity, zielenie, złoto, czerwień; przy tym odcienie ciepłe i zimne zastosowane zostały na jednym obrazie. Odnosi się wrażenie, jakby po wejściu do wnętrza góry odsłoniło się przed nami „wnętrze wnętrza”, w którym dostrzegamy dużo szerszą gamę kolorystyczną niż w wystawie polskich twórców. Nasuwa się skojarzenie z ukrytą grotą, pełną migoczących, różnokolorowych kamieni szlachetnych.

Choć tematem wystawy jest góra, to często artyści umieszczali obraz szczytu (lub szczytów) na dalszym tle, zaś na pierwszym planie ukazane zostały sylwetki ludzi, statki oraz domy na zboczach górskich – oddane szczegółowo. Przykładowo jedna z prac prezentuje na pierwszym (i drugim) planie kilka postaci ludzkich pracujących w ulewnym deszczu na polu, następnie ciemne zarysy drzew, a dopiero w oddali widnieje góra. Inny obraz przedstawia konia i dwoje ludzi spoglądających na górę, leżącą w oddali, poprzedzoną jeziorem. Eksponaty prezentują scenki rodzajowe: statki, tratwy, domy, ludzi – umieszczono na pierwszym planie, zaś góra Fudżi widnieje w tle – jednak zawsze wyraźnie widoczna.

Wystawie towarzyszą wiersze mistrzów haiku.

kwiaty rzepaku

a gdzieś na skraju pola

jest góra Fuji

 

[Kobayashi Issa, tł. Anna Zalewska]

Właśnie tak: domy, pola, praca, a w tej codzienności cały czas jest obecna w myślach góra, uznawana przez mieszkańców Japonii za świętą. Tak opisywał ją Feliks „Manggha” Jasieński: „Olbrzym, zewsząd widny, pełen potęgi i majestatu, milczący, a trwogę budzący, trwogę i uwielbienie”. Poczucie trwogi łączy się zapewne z tym, że Fudżi jest uśpionym wulkanem, który dawniej, gdy był czynny, budził z pewnością grozę.

Umieszczanie wizerunku gór na dalszym planie charakterystyczne jest nie tylko dla japońskich drzeworytów, ale także dla przedmiotów użytkowych wchodzących w skład wystawy. Czy otaczanie się licznymi wizerunkami „świętej góry” pełniło funkcję magiczną?

mały ślimaku

wspinaj się powolutku

na górę Fuji

 

[Kobayashi Issa, tł. Anna Zalewska]

Człowiek, ślimak i góra – to całość.

Jedność z przyrodą została wyraźnie podkreślona.

na parawanie

namalowałem góry

tu przetrwam zimę

 

[Matsuo Bashõ, tł. Anna Zalewska]

O ile w ujęciu polskich artystów góry jawią się jako fascynujący, a jednak niebezpieczny obiekt do utrwalenia w sztuce, o tyle w japońskiej wystawie ich obraz jest inny – góra postrzegana jest jako część życia, codzienności.

Artysta polski mówi: „jest góra i jestem ja, zmierzę się ze szczytem na wyprawie”; zaś japoński: „ja i góra to jedno”.

Zestawienie dwóch ekspozycji o tematyce górskiej okazało się interesującym zabiegiem. Jeden temat – krajobraz górski, jednak tak różne są to spojrzenia i artystyczne interpretacje: polska i japońska.

*

Korzystałam z materiałów prasowych wystawy.