Dziecinne światy Lutosławskiego [Lutosławski World Days]
Dziesięć lat temu świętowaliśmy rok Witolda Lutosławskiego, jednego z najwybitniejszych polskich kompozytorów, którego utwory symfoniczne do dziś należą do jednych z najwybitniejszych, mistrzowskich kompozycji. Takie koncerty jak ten podczas Lutosławski World Days, prezentujący piosenki dla dzieci, który odbył się pod koniec stycznia we wrocławskim Narodowym Forum Muzyki, pokazują, szczególnie teraz, gdy edukacja muzyczna w szkołach niestety pozostawia wiele do życzenia, jak ważna jest zwykle marginalizowana twórczość wybitnych muzyków dedykowana najmłodszym.
Lutosławski należał do twórców, którzy w czasach tzw. socrealizmu „mieli wybór” – albo tworzyć coś pod obce idee i często w narzuconym, niezgodnym z artystycznym „ja” schemacie, albo właśnie pójść ścieżką, jaką wybrał także Lutosławski, czyli pisania utworów dla dzieci i młodzieży, które spełniały misję edukacyjną. Mimo że sam kompozytor nazwał te utwory dziecinnymi, co sugeruje ich prostą i nieco naiwną formę, o pisaniu piosenek dla dzieci mówił, że traktuje je jako służbę, bardzo poważnie, co słychać w tych kompozycjach: dopracowane linie melodyczne, harmonijne przejścia, wszystko skomponowane z użyciem bogatych środków. Lutosławski podchodził z uważnością, delikatnością i szacunkiem dla młodego słuchacza, ale także i przyszłego wykonawcy, ponieważ wiele kompozycji może być także przez dzieci śpiewane. W swojej twórczości Lutosławski ograniczył się do miniatur, co prawda miał w planie operę dla dzieci, ale nigdy ostatecznie jej nie zrealizował. Najwięcej piosenek dla dzieci napisał w okresie od roku 1947 do 1959. Wpisują się w nurt neoklasycystyczny i mają bardzo dużo wspólnego z wczesną twórczością mistrza, gdzie każda nuta ma swoją wagę, bogatą instrumentację, nieskomplikowaną konstrukcję, nietuzinkową metrorytmikę, do tego są to zazwyczaj pieśni zwrotkowe. W filmie Witold Lutosławski in conversation with Krzysztof Zanussi powiedział: „komponowałem drobne utwory, które czemuś służyły, robiłem to dla przyjemności, uważałem to za pożyteczne. To nie wynikało z żadnych nacisków”. Co najważniejsze, są to kompozycje mądre i przemyślane, które uczą uważności i wrażliwości na melodykę i harmonię dźwięku.
To właśnie piosenki z okresu dziesięciolecia powojennego wybrzmiały podczas styczniowego koncertu w ramach Lutosławski World Days. Nie kto inny, ale młodzi adepci sztuki wokalistyki wykonali ten koncert. Wystąpił Chór Dziewczęcy i Chór Chłopięcy NFM-u pod dyrekcją Małgorzaty Podzielny, a akompaniował mu Lutosławski Quartet w składzie: Roksana Kwaśnikowska – I skrzypce, Marcin Markowicz – II skrzypce, Artur Rozmysłowicz – altówka i Maciej Młodawski – wiolonczela oraz LutosAir Quintet, czyli Jan Krzeszowiec – flet, Karolina Stalmachowska – obój, Maciej Dobosz – klarnet, Alicja Kieruzalska – fagot i Mateusz Feliński – róg.
Ile lekkości i wzajemnego słuchania oraz uważności było w tych wykonaniach. Małgorzata Podzielny z wielkim zaangażowaniem prowadziła oba chóry, dzięki którym piosenki Lutosławskiego nabrały autentycznego charakteru, oddały też powagę właściwą muzyce dla dzieci, ale przede wszystkim umożliwiły niezwykły artystyczny pokoleniowy i partnerski dialog. Ten niezwykły koncert w ramach Lutosławski World Days odsłonił przed słuchaczami kolejną cechę kompozytora, czyli otwartość i szacunek dla młodego wykonawcy. Cały cykl koncertów jest także niezwykle ważnym wydarzeniem w kontekście pamięci o kompozytorze i świadomości tego, że jesteśmy kontynuacją. W dobie powszechnego indywidualizmu pamięć o tych, którzy byli przed nami, wydaje się być kluczowa dla określenia kierunku, w jakim chcemy podążać, będąc twórcami muzyki nie tylko tej poważnej. Koncert z udziałem dziecięcych chórów NFM-u udowodnił, że relacja uczeń–mistrz może być fascynująca i budować nowe światy, nawet te najpiękniejsze, dziecinne.
