Siła sztuki w walce z przemocą [Światowe prawykonanie „Wyraju” Ołeksandra Szymko na Festiwalu Wratislavia Cantans]

Pierwsza edycja legendarnego Festiwalu Wratislavia Cantans im. Andrzeja Markowskiego miała miejsce w 1965 roku, 20 lat po zakończeniu II wojny światowej. Tegoroczna 57. odbywa się w cieniu trwającego konfliktu zbrojnego na Ukrainie, co podobnie jak w przypadku innych tegorocznych festiwali muzycznych nie pozostało bez znaczenia dla jej programu.

Dyrektorzy Wratislavii Cantans – dyrektor generalny Andrzej Kosendiak i dyrektor artystyczny Giovanni Antonini jeszcze w marcu podkreślali, że planując parę lat temu nazwę „Niebezpieczne związki”, dla której inspiracją była powieść Pierre’a Choderlosa de Laclosa pod takim samym tytułem, nie przypuszczali, że nabierze ona tak dramatycznego znaczenia. „Niebezpieczne związki” to książka nie tylko o romantycznych namiętnościach, ale przede wszystkim o chęci władzy i dominacji, które zdają się być wpisane w ludzką naturę. Dlatego zamykający festiwal koncert „Wyraj” Ołeksandra Szymko w Sali Głównej Narodowego Forum Muzyki wybrzmiał z podwójną siłą. Po pierwsze występ sopranistki, Tetiany Zhuravel, Narodowego Chóru Ukrainy „Dumka” z towarzyszeniem ukraińskiego zespołu muzycznego BOŻYCZI, a także Chóru i Orkiestry Filharmonii Narodowej na jednej scenie i światowe prawykonanie oratorium „Wyraj” (to starosłowiańskie określenie raju) idealnie wpisały się w charakter festiwalu, którego głównym fundamentem jest przecież oratorium. Po drugie ten koncert miał niezwykle symboliczny wydźwięk: armia artystów wystąpiła wspólnie przeciwko bezsensownej przemocy i destrukcji, które są konsekwencją napaści Rosji na Ukrainę. Koncert zbudował więc wrażenie wspólnoty i chęci powrotu do przerwanej ciągłości w tworzeniu stabilnej i wolnej od konfliktów zbrojnych rzeczywistości oraz w dążeniu do obrony demokratycznych wartości, które są częścią naszej wspólnej europejskiej kulturowej tożsamości.

Trzeba podkreślić, że tegoroczna edycja to nie tylko wybitni artyści – między innymi szeroko znana na świecie z wykonań muzyki współczesnej i poważnej, za co otrzymała Nagrodę Grammy, Barbara Hannigan, która dokonuje na scenie bardzo trudnej sztuki, czyli śpiewa, dyrygując; sir John Eliot Gardiner, pod batutą którego wybrzmiała „Missa solemnis” Beethovena czy znakomita w końcu interpretacja utworów Gustawa Mehlera i jego żony (przepełnionych romantycznym bólem i cierpieniem) w wykonaniu Agaty Zubel z towarzyszeniem Orkiestry Leopoldinum NFM – ale także wielowymiarowy, konceptualny i intertekstualny, a przede wszystkim spójny charakter programu. ”Niebezpieczne związki” stały się więc silnym głosem w obronie poczucia wspólnoty i potrzeby powszechnego przeciwdziałania destrukcyjnym mechanizmom autorytarnym i radykalnym nacjonalizmom.