Szczere Encanto [recenzja „Naszego Magicznego Encanto”]

Jest to opowieść o dziewczynie, która przez pół filmu biega po domu i swoim małym miasteczku. A jednak – film śledzi się tak samo jak baśniowe „Frozen” czy „Zaplątanych”. Ale poza akcją film ma do zaoferowania dwie niezwykle rzeczy: opowieść o nieidealnej rodzinie i kontakt z żywą kulturą Kolumbii

Jest to oczywiście disneyowska opowieść o bohaterce, która skonfrontowana z wielkim problemem, postanawia działać wbrew wszystkim przeciwnościom. Pojawiają się w niej motywy znane z innych bajek amerykańskiej wytwórni. Zaczarowany dom („Piękna i Bestia”), niezwykła rodzina („Iniemamocni”). Znalazło się nawet miejsce na bezpośrednie nawiązania do „Herkulesa”. Jest jednak w „Encanto” coś, co daje tej opowieści klimat, jakiego nie pamiętam z żadnej innej bajki z dzieciństwa.

O czym jest „Encanto”?

To jest nasz dom, mamy każdą generację / tak pełny muzyki, z rytmem własnego projektu / To moja rodzina – perfekcyjna konstelacja / Tak wiele gwiazd i każda ma okazję świecić.

„Nasze magiczne Encanto” porusza wiele problemów i opowiada kilka historii jednocześnie. Już te pierwsze wersy piosenki wprowadzającej w magiczny świat rodziny Madrigalów można rozumieć na wiele sposobów. Po pierwsze jest to piosenka o radosnej gromadzie niezwykłych osób, którą śpiewa Mirabel – jedyna nieobdarzona magicznym darem członkini rodziny. Jest to więc utwór o problemach i pragnieniach młodej dziewczyny, która nie może się nigdzie odnaleźć.

Po drugie – piosenka brzmi niezwykle ironicznie już po kilku scenach, gdy widz orientuje się, że rodzina ma wiele wewnętrznych (oczywiście skrywanych) problemów. Słowa o „perfekcyjnej konstelacji” stają się więc pustą przechwałką, pokazującą paradoksalnie, jak źle dzieje się u Madrigalów.

Trudno mi stwierdzić, co się za nią kryje. Czy nowa produkcja Disneya jest opowieścią o Kolumbii? O Kolumbijczykach? O imigrantach? Prawdopodobnie po części każdą z nich. Sam raczej tego nie odgadnę, ale niezwykle poruszyła mnie recenzja Laury Zornosy, w której ona – pół Kolumbijka, pół Amerykanka – opowiadała o tym, jak bardzo utożsamiała się z główną bohaterką.

Nieegzotyczna i żywa Kolumbia

Mirabel jako jedyna nie posiadała magicznych mocy w swojej rodzinie i choć była w niej kochana, jednocześnie czuła się niewystarczająco dobra. Nie pomagał w tym wszystkim brak wsparcia rodziny… „Dla mnie – napisała Laura Zornosa – jedynej kuzynki w rodzinie urodzonej poza Kolumbią i jedynej niemówiącej po hiszpańsku – to bardzo bliskie”.

W tekście wspomniała też o reakcji swojego ojca – Kolumbijczyka – na film. Po 20 minutach seansu łzy ciekły mu z oczu. Wszystkie krajobrazy i kadry wydawały się mu bliskie. Matriarchalna rodzina, którą „dowodziła” Abuela Alma, przypominała mu tę, którą pamiętał z rodzinnych stron. Film przeniósł go do kraju, który pamiętał z dzieciństwa. Kraju, który dziś – po licznych wewnętrznych konfliktach – jest kompletnie innym miejscem niż 50 lat temu.

Te dwie historie ludzi o różnym powiązaniu z Kolumbią pokazują, że „Nasze magiczne Encanto” nie jest jedynie egzotyczną historią dla europejskiego konsumenta. Jest to produkcja, którą tworzyli ludzie związani z tą kulturą dla ludzi, którzy również znają tę kulturę.

I można przywołać jeszcze wiele innych faktów. Warto wspomnieć o ścisłej współpracy i konsultowaniu każdego elementu (od botaniki otoczenia do muzyki i choreografii) z grupą ekspertów „The Columbia Cultural Trust”.

Rodzina kompletnie nie z bajki

Rodzina Madrigalów w całej radości ze swojego pochodzenia i swoich darów nie jest jednak idealna. Po bliższym spojrzeniu widać, że jest to właściwie rodzina dysfunkcyjna. Bo kogo możemy poznać?

Luisa – siostra Mirabel – określana jako „skała rodziny”, tak naprawdę nie wytrzymuje już presji rodziny i bliskich. W jednej z piosenek opisuje swój lęk przed tym, że stanie się bezwartościowa, kiedy nie będzie w stanie zrobić wszystkiego, czego rodzina od niej oczekuje. Isabela – druga siostra – pozbawiona jest możliwości decydowania o sobie i zmuszona jest spełniać wyidealizowaną wizję rodziców lub babci. Jest też skazany na zapomnienie Bruno. Rodzina stale, wręcz obsesyjnie, upomina główną bohaterkę, by nie wspominać o wujku – czarnej owcy. I jest przede wszystkim Alma, która jako głowa rodziny wymaga od wszystkich spełniania jej wizji idealnej familii. Cały dom potrafi chodzić na palcach i milczeć, by nie zdenerwować babci. Ostatecznie doprowadza to całą rodzinę do krawędzi.

Jednak film jest daleki od dobitnego przedstawiania bólu i smutku, jaki wywołuje ta tragiczna sytuacja w rodzinie. Paradoksalnie przez większość czasu da się poczuć całkiem miłą i rodzinną atmosferę. Co więcej – jest też w tym domu miłość, którą łatwo zobaczyć. To, czego brakuje, to rozmowa!

Łatwe rozwiązanie trudnych problemów

Te wszystkie półsłówka, tajemnice i cisza w magicznym domu zmusiły Mirabel do działania. To one sprowokowały ją do rozpoczęcia dochodzenia, które miało wyjaśnić, co się właściwie dzieje w Encanto. Jared Bush, Byron Howard i Charise Castro Smith (reżyserzy i scenarzyści) sprytnie poprowadzili od tego momentu fabułę filmu. Mirabel udaje się w podróż po swoim domu i poznaje nie tylko jego historię, lecz także wady. Animacja w ten sposób zapoznaje młodych odbiorców z problemami, jakie mogą trapić osoby w ich wieku. Jednocześnie nie demonizuje tych, którzy doprowadzają swoje dzieci do depresji czy innych problemów. I tu mam pewien problem.

Film dobrze pokazuje ścieżkę rozwiązania kłopotów z komunikacją z bliskimi, normalizuje obraz nieidealnej rodziny i opowiada o tym, jakie mogą być skutki zamiatania problemów pod dywan. Ostatecznie jednak wydaje się rzucać tekstem w stylu: „No ale wszyscy się przecież kochają, więc wszystko będzie dobrze”. I rozumiem, że animacja familijna nie służy tworzeniu przekroju psychologicznego dysfunkcyjnej rodziny. Chciałbym tylko, żeby „Nasze magiczne Encanto”, tak jak mówi szczerze o problemach rodzinnych, tak samo otwarcie mówiło o ich skutkach. 

Rozwiązanie przychodzi bohaterom bez większego trudu (choć jest efektowne dla widza), a winowajcy zostają, jak na mój gust, łatwo rozgrzeszeni. Może to dziecinne, ale im dłużej o tym myślę, tym bardziej chciałbym, by dorosłe osoby, wpędzające dzieci w kompleksy i problemy, dostały po głowie za swój brak odpowiedzialności.

Chociaż nie wiem, czy nie są to oczekiwania na wyrost. Koniec końców film i tak w zaskakujący sposób połączył niezwykle trudny temat z lekką i znaną formą.

Czy warto zobaczyć "Nasze Magiczne Encanto"?

Można się zagłębiać w te aspekty „Encanto” dość długo, bo animacja postarała się, by nie być jednowymiarowa. Fabuła i dramaturgia broni się jednak nawet bez alegorii czy odniesień do folkloru i kultury. I ponownie – robi to w bardzo nie-disneyowski sposób.

Tutaj taki wątek się nie pojawia, choć emocje dorównują wyżej wspomnianym produkcjom. Opowieść nie spoczywa też na barkach kiczowatej historii romantycznej. „Nasze magiczne Encanto” opowiada o rodzinnych dramatach i w – faktycznie – „magiczny” sposób sprawia, że jest to historia wartka i pełna akcji!

Rozmach realizacyjny (och, jaka ładna jest ta animacja!), muzyka łącząca pop, salsę i disneyowski styl (aż wstyd, że nie wspomniałem o niej), bogactwo treści oraz duży kawał fabuły i konfliktów między bohaterami sprawia, że „Naszego magicznego Encanto” nie da się obejrzeć z poczuciem znudzenia. Owszem – pod kątem treści może ostatecznie pozostawić starszych odbiorców głodnymi. Młodszych – nie może nie zadowolić, a dodatkowo: zapozna ich z inną kulturą (która jest żywa, a nie egzotyczna) i pokaże im, że problemy, które mogą mieć, nie są czymś, czego nie da się rozwiązać.

Wojciech Gabriel Pietrow