Nieoczywista oczywistość [„Pani Pylińska i sekret Chopina” w Teatrze im. A. Mickiewicza w Cieszynie]
Zdawać by się mogło, że pewne rzeczy są oczywiste. Sztuka powinna zachwycać, przynosić ukojenie czy też inspirować. Jednak, nie wiedzieć czemu, w ludzkiej naturze leży ciągła potrzeba rywalizacji czy też uznania. Tak łatwo zagubić się w tym, co robimy, zapominając o tym, co najważniejsze – o byciu szczerym z samym sobą i wobec tego, co robimy. Spektakl „Pani Pylińska i sekret Chopina” burzy świat niejednego pianisty, muzyka czy też artysty. Otwiera oczy.
Sztuka w reżyserii Roberta Glińskiego, na podstawie książki Erica-Emmanuela Schmitta, została zaprezentowana 14 października w teatrze im. Adama Mickiewicza w Cieszynie. Spektakl zrealizowano z okazji 50-lecia pracy artystycznej Joanny Żółkowskiej, która w spektaklu zagrała tytułową rolę – panią Pylińską, czyli artystkę, pianistkę, marzycielkę, do której pewnego dnia na lekcje fortepianu zgłasza się uczeń – Eryk.
Pani Pylińska zabiera nas w świat, w którym nie ma znaczenia ile, ale jak, oraz dlaczego. Przeprowadza swojego dorosłego ucznia przez szereg prób. I tak oto zamiast spędzać wiele godzin przy instrumencie, Eryk udaje się za jej wskazówką na łąkę, gdzie poprzez unoszenie liści z troską o zachowanie na nich w nienaruszonym stanie kropel rosy ma uczyć się delikatnego dotyku. Następnie spędza dnie nad sadzawką, rzucając kamienie w wodę, by obserwować, jak płynnie, początkowo wzburzona, wraca do pierwotnej postaci. Do lasu chodzi, by przyglądać się targanym na wietrze gałęziom. Zamyka oczy, wycisza oddech, by usłyszeć ciszę. Pani Pylińska zachęca także Eryka do otwierania się na bliskie relacje z innymi, do życia pełnią życia. A później nasz bohater wreszcie siada do fortepianu i gra jak nigdy dotąd.
Eric-Emmanuel Schmitt przypomina nam o pierwotnej roli sztuki, która ma koić, wyzwalać, łączyć z innymi, przynosić samospełnienie. Tematyka prezentowana w spektaklu ma znaczący wymiar edukacyjny. Dotyczy nie tylko pianistów, muzyków czy artystów, choć do nich najprościej będzie się odnieść w kontekście tego dramatu. Większość pianistów, zwłaszcza tych kształcących się w systemie szkoły muzycznej, dorasta w przekonaniu, że to dobra technika, godziny spędzone przy instrumencie czy też brawurowa gra świadczą o ich poziomie. Gdy dorastają, wzajemnie próbują się prześcigać w różnych konkursach, a wygrana lub przegrana świadczy o tym, czy odnieśli sukces, czy też nie. Inni nawet nie docierają do tego etapu, po prostu nagle tracą sens dalszej gry i nieraz porzucają fortepian na zawsze.
Oczywiście przekaz prezentowany w sztuce trzeba traktować metaforycznie, nikt nie opanuje sztuki gry na fortepianie (ani żadnej innej dziedziny) bez odpowiedniego czasu poświęconego na doskonalenie techniki oraz wiedzy. Trzeba jednak uzmysłowić sobie, że warsztat ma być tylko narzędziem. Jest tylko elementem naszej drogi do celu. Brawurowy występ, skoncentrowany głównie wokół popisu własną techniką, może i zaspokoi na chwilę ego, ale czy przyniesie satysfakcję na dłuższą metę?
Edukacja muzyczna czy też artystyczna to bardzo złożony temat. Moim zdaniem w obecnym systemie edukacji wciąż brakuje przestrzeni na przekładanie sztuki na życie, na rozwój człowieka, na jego emocje i doświadczenia. Sztuka zbyt często staje się dyscypliną. Dlatego tak cenne są postawy czy projekty prezentujące odmienny, głębszy sposób patrzenia na sztukę. Uważam więc, że każdy może wynieść ze spektaklu „Pani Pylińska i sekret Chopina” coś dla siebie wartościowego.
