Tomik wędrowca [o książce „W samo południe” Agaty Stawskiej]

„Jedna z sióstr, krzepka jak góral, ratuje nam skórę, przywołując do porządku rozszalałe niespodziewaną wizytą psy. Druga, szara jak niebo w pochmurny dzień i piękna jak Najświętsza Panienka, prowadzi nas do cerkwi”. Oto fragment książki „W samo południe” Agaty Stawskiej – książki, która zabiera nas w podróż w czasie i przestrzeni.

I do tego ukazała się w dwóch wersjach językowych w dwustronnym (dosłownie!) wydaniu – jedna połowa to oryginalna, polska wersja językowa, a druga rumuńska, w przekładzie Radosławy Janowskiej-Lascar. W książce ujmują poetyckie porównania zawarte w krótkich opowiadaniach – właściwie to bardziej notatki prozaika, który koniecznie nie chce utracić wspomnień ze swojej wędrówki i opowiada o niej z iście poetycką wrażliwością… Dla poety każde opuszczenie domu to swoista pielgrzymka, uświęcająca każdy kamień i każde spotkanie, które ma miejsce na niepewnej celu drodze. Śledząc zachwyt za zachwytem, zbliżamy się do głębi duchowego piękna autorki. Bo mało kto mógłby opisać tak czule swoją podróż. „Współodczuwamy” z nią Rumunię, w której napisała wiele wierszy, po czym uznała, już po powrocie (jak wyznała w krótkim wywiadzie), że wymagają one uzupełnienia o kontekst. Dlatego w tomiku poetyckim mamy i prozę, choć poetycką właśnie. I przyznam, że niektóre metafory urzekły mnie oryginalnością i plastycznością wizji, szczególnie we fragmentach prozatorskich:

Czytając ten tekst, mam przed oczami przestrzeń, która dotyka mnie zarówno swoją tajemnicą, jak i ukrytym między słowami (kolorami?) zaproszeniem. Niemal czuję na twarzy wiatr, a wraz z nim powiew dzikości, możliwości; dostrzegam horyzont, który nigdy nic nie domyka, a tylko otwiera, wyczuwam leniwą sielskość słonecznego, skądinąd pracowitego dnia i szorstkość niedopowiedzianej nocy, na której nadejście jednak zgadzamy się z ufnością. O tak, w tekstach Agaty Stawskiej każda piędź ziemi jest świętością, każda pora dnia zasługuje na uwagę.

Jeden z wierszy do sacrum odwołuje się zresztą w sposób dość bezpośredni, aczkolwiek nadal subtelny:

im są ludzie o drewnianych dłoniach? Głęboko wierzącymi mieszkańcami wsi? Pracowitymi wieśniakami, dla których każda, na pozór prozaiczna czynność stanowi wydarzenie dnia? Z jednej strony roboty jest dużo, z drugiej – na wszystko jest czas… „Jedziemy przez łagodne pagórki Bukowiny. Kolejne wsie nawlekają się na wstążkę drogi. Kolorowe jak korale, jak hafty na białych koszulach” – pisze Stawska dalej o Bukowinie, tym razem prozą. Możemy tu doświadczyć swoistej synestezji – słowa niosą ze sobą barwy. A do tego proza wynika z poezji, poezja z prozy, pełna symbioza.

Powyższy tekst udowadnia, że w poezji i prozie Agaty Stawskiej możemy odnaleźć bardzo różne inspiracje, kontekst kulturowy jest szeroki. Autorka jako muzykolożka i muzykoteapeutka, pasjonatka wielu dziedzin (w tym i tańca irlandzkiego czy fotografii), posiada wiedzę, z której korzysta w swojej twórczości. Stąd i odniesienia do mitologii greckiej, choć już nie tak silne jak w pierwszym tomiku Stawskiej – „Mitobraniu” z 2020 r. Przyznam, że ten ostatni zaowocował twórczą współpracą, którą nawiązałam z autorką, jej efekty można zobaczyć poniżej:

„Trembling Water” (Maja [Maya] Baczyńska/Agata Stawska/Magdalena Hałoń), 2021:

Woda, kamienie, wreszcie cerkwie… nic nie umyka uwadze autorki. Ciekawie wypada np. bogaty opis rumuńskiego skansenu we fragmencie prozatorskim, w porównaniu z lapidarnym wierszem na ten temat:

I jeszcze wspomniany wiersz na temat:

Podsumowując, Agata Stawska to autorka obdarzona wyjątkową wyobraźnią. Sposób, w jaki odbiera świat, jak zmysłowo i malowniczo go opisuje, oczarowuje i pozwala czytającemu odbywać wewnętrzne podróże, w których doświadczenie opowiadacza zlewa się w jedno z doświadczeniem czytelnika. Cóż, po wierszu, który zostawiłam na sam koniec, postanowiłam powrócić do Rumunii (bo kiedyś i ja ją odwiedziłam)… Doszłam do wniosku, że będąc tam, widziałam, ale nie patrzyłam – patrzeć nauczyła mnie dopiero Agata Stawska i jej „W samo południe”, dzięki temu Rumunia stała mi się nawet bliższa po lekturze książki niż podczas odwiedzin u moich rumuńskich znajomych. Nie zobaczyć Rumunii oczami Stawskiej to jakby wcale nie zobaczyć.

Ilekroć odkładam książkę z prozą i poezją Stawskiej, wzdycham tęsknie i myślę: „Tak delektować się życiem może tylko ktoś, kto naprawdę potrafi je docenić”. A życie doświadczyło poetkę bardzo dotkliwie, przydarzył się też jej przynajmniej jeden cud. Więcej o tym możecie przeczytać w Motywie głównym w tekście „Zranieni uzdrowiciele” w Presto nr 34 „Wstyd”.