Muzyczne odkrycia, lokalna tradycja, światowe dziedzictwo. Jesień na festiwalu ORGANy PLUS+®
Jesienią w głowie melomana pojawia się swoiste kulturalne FOMO. Udział w jakimkolwiek wydarzeniu oznacza automatycznie rezygnację z kilku innych. To, czy uczestniczymy w kulturze to wyłącznie kwestia decyzji. Bo jest w czym wybierać.
Co roku moją uwagę przykuwa Międzynarodowy Festiwal ORGANy PLUS+®. Stworzył go kilkanaście lat temu prof. Andrzej Szadejko i była to naturalna konsekwencja procesu rekonstrukcji organów w kościele św. Trójcy w Gdańsku. Profesor słusznie wtedy zauważył, że sama odbudowa instrumentu to za mało. Teraz czas, aby organy zagrały i aby były wykorzystywane regularnie. Festiwal był najlepszą ku temu okazją.
Rozliczne kontakty międzynarodowe profesora Szadejki sprawiły, że od pierwszej edycji na Festiwal ORGANy PLUS+® przyjeżdżali artyści najwyższej próby z całego świata. Od początku przyciągają ich niezwykłe instrumenty i miejsca koncertów (do organów w kościele św. Trójcy niebawem dołączyły odbudowane instrumenty w Centrum św. Jana i w kościele św. Jana Bosko na gdańskiej Orunii a jednym z ciekawszych miejsc, gdzie można posłuchać utworów dawnych gdańskich mistrzów jest Teatr Szekspirowski). Zaś publiczność przyciąga niecodzienny repertuar, bazujący na odkryciach prof. Szadejki, których regularnie dokonuje on m.in. w Bibliotece PAN w Gdańsku. Dzięki temu mamy okazję co roku słuchać utworów gdańskich mistrzów i związanych z Pomorzem twórców epoki Baroku. Nazwa ORGANy PLUS+® ma bardzo konkretny wymiar realizatorski – wszystkie koncerty od pierwszej edycji pokazują organy w szerokim kontekście: w zestawieniu z innymi instrumentami, w utworach wokalno-instrumentalnych, w różnorodnym repertuarze.
Tegoroczna jesienna edycja festiwalu to znów zaskoczenia, o których najlepiej mówi sam twórca, dyrektor artystyczny prof. Andrzej Szadejko:
Jesienną edycję festiwalu ORGANy PLUS+® 2025 rozpoczniemy inaczej niż zwykle. Pierwszy koncert będzie swoistą introdukcją – zaproszeniem do uczestnictwa w kolejnych, które będą miały miejsce już tradycyjnie pod koniec września. Koncert pod znamienną nazwą + UWERTURA odbędzie się w czwartek 11 września o godz. 19:00 we franciszkańskim kościele św. Trójcy galą najpiękniejszych arii barokowych w wykonaniu łotewskich artystów specjalizujących się w muzyce dawnej. Sopranistki i sopraniści Elīna Šimkus, Monta Martinsone, Anete Viļuma, Ieva Sumeja, Rūdis Cebulis (Łotwa) oraz baryton Artis Muižnieks wykonają z towarzyszeniem Baltic Baroque Orchestra pod kierunkiem Mārisa Kupsa kompozycje Haendla, Pergolesiego, Delalandego oraz innych najbardziej znanych kompozytorów siedemnastego i osiemnastego wieku. To będzie wyjatkowej urody wieczór i nieoczywiste, jak na nasze standardy, rozpoczęcie kolejnej edycji festiwalu.
Kolejny koncert będzie poświęcony muzyce gdańskiej. Johann Daniel Pucklitz – to nazwisko powinno być już znane wszystkim, którzy interesują się kulturą muzyczną dawnego Gdańska. W zeszłym roku rozpoczęliśmy w Centrum św. Jana prezentację wszystkich zachowanych dzieł kompozytora, w tym roku nastąpi druga odsłona – tym razem we franciszkańskim kościele św. Trójcy w Gdańsku, w którym także dzieła te rozbrzmiewały ponad 300 lat temu. Skład wykonawczy najlepszy z możliwych – znani gdańskim melomanom i uznani przez krytyków – Siri Karoline Thornhill (Niemcy/Norwegia) – sopran, David Erler (Niemcy) – alt, Virgil Hartinger (Austria) – tenor, Thilo Dahlmann (Niemcy) – bas, Andrzej Szadejko – dyrygent i kierownik artystyczny oraz gdańskie zespoły Goldberg Baroque Ensemble i Goldberg Vocal Ensemble. W programie koncertu + PUCKLITZ II prapremiery kolejnych kantat gdańskiego twórcy. Wszystko to tym razem w sobotę 27 września o godz. 19:00. To będzie jak zwykle wyjątkowe doświadczenie nie tylko dla odbiorców, ale również dla muzyków. Festiwalowa kapsuła czasu przeniesie nas do lat pięćdziesiątych osiemnastego wieku, czasu w którym Gdańsk jeszcze cieszył się sławą największego i najbardziej różnorodnego centrum kulturalnego nad Bałtykiem. Partnerem tego koncertu będzie Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej. W trakcie koncertu również mała niespodzianka we współpracy z PAN Biblioteką Gdańską, która swój ciąg dalszy będzie miała w poniedziałek 29 września, ale po kolei…
Drugi koncert jesiennej edycji pod nazwą + MUSICA INVICTISSIMA / Muzyka Niezwyciężona jest dla mnie wyjątkowo ważny. Tych artystów i tego repertuaru jeszcze u nas nie było, a bardzo chciałem i od kilku lat zabiegałem o to, żeby wystąpili w Gdańsku – wreszcie się udało. Muzyka sakralna cesarskiego dworu w Grazu i Wiedniu przez wieki stanowiła jedno z najważniejszych i najbardziej różnorodnych dziedzictw kulturowych Europy. Kompozytorzy, którzy tam tworzyli byli elitą artystyczną, a posada nadwornego kompozytora, organisty, kapelmistrza dworu cesarskiego była jedną z najlepiej opłacanych, a przez to najbardziej pożądanych w świecie muzyków środkowej Europy. Artyści z zespołu Cinquecento RENAISSANCE VOKAL – lider Terry Wey (Niemcy), Tore Tom Denys (Austria), Tim Scott Whiteley (Austria), Ulfried Staber Fendig (Austria) oraz Achim Schulz (Hiszpania) wraz z organistą – Stefano Molardim (Włochy) zapraszają nas nie na koncert, ale swoiste muzyczne misterium zbudowane na renesansowych kompozycjach Annibale Padovano, Jacobusa Vaeta, Claudio Merulo oraz improwizacjach. Wszystko to wybrzmi przy średniowiecznym krzyżu oraz z jedynego w Polsce lektorium we franciszkańskim kościele św. Trójcy w niedzielę 28 września o godz. 19:00. Partnerem tego koncertu będzie Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej.
W poniedziałek 29 września o godz. 18:00 zapraszamy do Czytelni Zbiorów Historycznych PAN Biblioteki Gdańskiej na ul. Wałowej 15 na trochę inne spotkanie. Autorka kolejnej monografii muzycznej z serii Thesaurus Musicae Gedanensis – prof. Danuta Popinigis w rozmowie z Marcinem Majchrowskim podzieli się z nami swoimi odkryciami i opowie o kolejnym tomie prezentującym niezwykłą kantatę Johanna Balthasara Christiana Freislicha – jednego z gdańskich kapelmistrzów.
W piątek 3 października o godz. 19:30 rozpoczniemy ostatni weekend koncertowy jesiennej edycji festiwalu ORGANy PLUS+® 2025. Jak zwykle jesienią zajrzymy na Orunię do niewielkiego salezjańskiego kościoła parafialnego pw. św. Jana Bosko, w którym znajduje się neoromantyczny instrument firmy organmistrzowskiej Eduarda Witteka zbudowany w 1911 roku. Z pomocą tych organów i… puzonu przeniesiemy się w świat muzyki przełomu dziewiętnastego i dwudziestego wieku. Ten instrument dęty, choć bardzo dobrze łączy swoje brzmienie z dźwiękiem organów, bardzo rzadko występuje w roli solistycznej. Jego repertuar z tego okresu obfituje w dzieła przejmujące i bardzo emocjonalne. Dwóch mistrzów swojego instrumentu, którzy od lat występują w Niemczech, profesor Akademii Muzycznej w Lipsku Martin Schmeding na organach oraz Frederic Belli – pierwszy puzonista Orkiestry Radia Zachodnioniemieckiego w Stuttgarcie, tym razem po raz pierwszy w Polsce zaprezentują koncert pod nazwą + PUZON, w trakcie którego przedstawią dzieła na organy i puzon, które nie pozostawią nas obojętnymi. Partnerem również tego koncertu będzie Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej.
Po krótkiej podróży do późnego romantyzmu centralnej Europy, udamy się tym razem dużo dalej. Na festiwalu ORGANy PLUS+® 2025 pojawi się forma, która jeszcze nigdy tutaj nie gościła – opera. Dydona i Eneasz Henry’ego Purcell’a to jedno z tych dzieł, które za życia kompozytora nie cieszyło się zasłużoną sławą, by po kilkuset latach triumfalnie powrócić, jako jedna z najpiękniejszych angielskich oper. Libretto zaczerpnął kompozytor z wcześniejszego o dziesięć lat dramatu Brutus z Alby, czyli zaczarowani kochankowie autorstwa Nahuma Tate’a. To jedno z najbardziej angielskich dzieł nie mogło zabrzmieć nigdzie indziej, jak właśnie w Gdańskim Teatrze Szekspirowskim tym razem w wersji semi-stage. Operę po raz pierwszy wystawiono w Anglii w 1689 roku, w Gdańsku dzieło było przedstawione dwa razy, w 1978 roku na deskach Opery Bałtyckiej oraz jako przedstawienie studenckie siłami Akademii Muzycznej w roku 2018, ale jeszcze nigdy nie było wykonane zgodnie ze stylistyką epoki. I taką właśnie, historycznie poinformowaną wersję na instrumentach z epoki zaprezentuje nam zespół artystyczny i soliści Warszawskiej Opery Kameralnej pod kierunkiem słynnego flamandzkiego dyrygenta – Dirka Vermeulena. To będzie zresztą ich debiut w Gdańsku… Widzimy się w Gdańskim Teatrze Szekspirowskim w sobotę 4 października o godz. 19:00. To nie lada gratka nie tylko dla miłośników muzyki dawnej, ale również dla koneserów muzyki operowej. I podobnie jak wiosną użyjemy sceny elżbietańskiej, a więc radzimy miejsca zarezerwować już dużo wcześniej. Partnerem koncertu jest Wspólnota Flamandzka – Flanders State of the Arts.
Tegoroczny festiwal ORGANy PLUS+® 2025 zakończymy koncertem à rebours pod nazwą + CORNETTO II. Oto w trakcie tego wydarzenia, które będzie mieć miejsce we franciszkańskim kościele św. Trójcy w Gdańsku w niedzielę 5 października o godz. 15:30 usłyszymy organistę Nicolę Lamona i Davida Brutti grającego na cynku – filary włoskiego zespołu Seicento Stravagante specjalizującego się w muzyce włoskiego renesansu i wczesnego baroku. O ile jednak na wiosennym koncercie usłyszeliśmy wyłącznie muzykę włoską w wykonaniu artystów z Niemiec, to tym razem włosi specjalnie na nasz festiwal złożyli program z dzieł barokowych i renesansowych twórców całej Europy, nie tylko Włochów i do tego przeglądu zatytułowanego – Alla magniera italiana – na naszą gorącą prośbę włączyli arcytrudną arię gdańskiego cynkisty Marcina Gremboszewskiego. Będzie to pierwsze i jedyne jak do tej pory współczesne wykonanie kompozycji na cynku, która w świecie grających na tym instrumencie uchodzi za prawie niewykonalną i wielu już nam odmówiło zmierzenia się z tym dziełem. Z niecierpliwością czekamy na to ekscytujące wydarzenie.
Światowej sławy wykonawcy, oryginalne dawne instrumenty, dawne techniki wykonawcze, niezmieniona od stuleci akustyka gotyckiego kościoła św. Trójcy oraz neogotyckiego kościoła św. Jana Bosko, inspirujące wnętrze Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego, oryginalne umiejscowienie muzyków na jedynym w Polsce lektorium, wreszcie muzyka nie słyszana nigdzie indziej w Polsce sprawią, że wejdziemy w sytuację uczestnika wydarzeń muzycznych z przed wieków, a nawet staniemy się świadkami zupełnie nowych zdarzeń muzycznych.
Pozwólmy sobie na tę niezwykłą podróż w czasie!
Zapraszam do Gdańska! Zapraszam do kościoła Świętej Trójcy, św. Jana Bosko i Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego!
