Piękniejsze oblicze muzyki [Heroiny Muzyki Polskiej na Festiwalu Eufonie]
Nie tylko Chopin, nie tylko Moniuszko. Muzyka nie może obyć się bez swojego kobiecego oblicza. W listopadzie bieżącego roku sylwetki wyjątkowych polskich kompozytorek zostaną przypomniane za sprawą koncertu „Heroiny Muzyki Polskiej”, który odbędzie się 16.11.2024 r. w ramach 6. Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Środkowo-Wschodniej Eufonie.
Chociaż trudno to sobie współcześnie wyobrazić, świat muzyki przez wiele lat pozostawał odbiciem klawiatury fortepianu. Czarno-białe barwy dzieliły i nadawały określone role kobietom i mężczyznom, tym samym jednym umożliwiając rozwój kariery, a drugim nie. Niesprawiedliwość ta miała jednak szczęście odejść do lamusa. Warto przyjrzeć się tym kobietom, które przetarły szlaki nie tylko jako kompozytorki, ale także jako dyrygentki. Niektórym z nich poświęcony zostanie koncert pt. „Heroiny Muzyki Polskiej” w ramach 6. Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Środkowo-Wschodniej Eufonie.
Maria Szymanowska, rozważna i romantyczna
Maria Szymanowska przyszła na świat w 1789 r. i szybko wyrosła na owoc burzliwych zmian społecznych, które dokonywały się za sprawą Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Czasy Oświecenia rozświetliły potencjalne ścieżki rozwoju dla tych kobiet, które pragnęły podążać za pięknem rozpisanym na pięciolinii. Maria należała do jednych z nich. Za młodu korzystała przede wszystkim z lekcji indywidualnych, gdyż system szkolnictwa muzycznego na wyższych stopniach był dla niej niedostępny. Wielkim krokiem naprzód okazała się trasa koncertowa po carskiej Rosji zapoczątkowana w roku 1822. Maria zagrała dla samego Aleksandra I, a w dowód uznania otrzymała tytuł „Pierwszej fortepianistki Ich Wysokości Carycy Elżbiety Aleksandrówny i Marii Fiedorówny”. Na salonach Petersburga oraz Moskwy olśniewała swoją wirtuozerią, o czym też przypomniała całej Europie, decydując się na międzynarodowe tournées. W trakcie swoich podróży poznała masę osób, a z jeszcze większą ich liczbą utrzymywała stałe, przyjazne stosunki, m.in. z Goethem czy Mickiewiczem. W twórczości sięgała po to, co wyrażało jej kobiecą naturę – walce, mazurki, nokturny, polonezy. I jak nikt inny przedtem uczyniła z nich swój znak rozpoznawczy! Dzięki sprawnej promocji, wykształceniu oraz obyciu w towarzystwie zakasała romantyczną spódnicę i wdrapała się na sam szczyt europejskich salonów, za co była ceniona aż do swojej przedwczesnej śmierci podczas epidemii cholery w 1831 r.
Grażyna Bacewicz: Kompozytor vel kompozytorka
„Bardzo nie lubię mówić o sobie, a jeszcze bardziej o swojej muzyce” – mówiła Grażyna Bacewicz w rozmowie z Marią Nosowską zarejestrowanej w 1964 r. na antenie Polskiego Radia. Zdecydowanym tonem opowiadała o tym, w jaki sposób otrzymała swoje wykształcenie od ojca, z pochodzenia Litwina. Chociaż nie był muzykiem, zaszczepił zarówno w niej, jak i w całym rodzeństwie pasję do grania, dzięki czemu artystka była zaprzyjaźniona z estradą od najmłodszych lat. Bacewicz zalicza się dzisiaj do grona najbardziej utalentowanych postaci polskiej muzyki XX wieku i jest to bardzo słuszne stwierdzenie, bo sama poświęcała mnóstwo czasu na rozwój zawodowy, m.in. podejmując studia w Polsce i we Francji. Pierwsze sukcesy w jej życiu pojawiły się już w wieku 26 lat! Swoim talentem mogła zabłysnąć na scenach chociażby Francji, Czechosłowacji czy ZSRR. Od lat 50. artystka poświęcała czas przede wszystkim komponowaniu oraz pedagogice. Jej bogaty dorobek obejmuje zróżnicowany typ utworów, w którym ujawnia się wyjątkowa zręczność i wyczucie między tym, co nowoczesne, a tym, co klasyczne. Muzyczna polifoniczność utrwalona w taktach zyskała uznanie w „męskim świecie” jeszcze za życia kompozytorki. Tym samym zburzyła ona stereotypy dotyczące postrzegania roli kobiet w muzyce nowoczesnej.
Hanna Kulenty: Z filmowym sznytem
Hanna Kulenty to urodzona w 1961 r. kompozytorka o międzynarodowej renomie, której wymagająca i złożona muzyka zyskała szerokie grono słuchaczy. Studiowała w Warszawie oraz Hadze, ale swoje życie postanowiła mocno związać z Holandią. W 1998 r. zaproszono ją w roli gościnnego wykładowcy do Stanów Zjednoczonych, ale swoją wiedzą mogła się również podzielić w ramach kursów kompozytorskich organizowanych na Starym Kontynencie. W katalogu osiągnięć Hanny Kulenty znajdziemy wiele nagród, które portretują jej niezwykłą wrażliwość oraz silny indywidualny charakter. Przytoczyć tutaj należy chociażby II nagrodę na Europejskim Konkursie Młodych Kompozytorów w Holandii czy uzyskanie I lokaty na 50. Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO. Porywające utwory Hanny Kulenty to mix środków, w których brzmienia tworzą zaskakującą aurę hipnozy, napięcia, z jednoczesnym poszanowaniem tradycji muzycznych. Nic więc dziwnego, że artystkę zaproszono do tworzenia muzyki filmowej, dzięki czemu jej kompozycje z klasą zadebiutowały na srebrnym ekranie.
Elżbieta Sikora: Beat jest kobietą
Nowy świat, nowi ludzie, nowa muzyka. Katalog osiągnięć tej wybitnej kompozytorki jest naznaczony współczesnością, jej wyzwaniami i problemami. Urodzona w 1943 r. Elżbieta Sikora zajmuje się muzyką od ponad pół wieku, dzieląc swój świat na Francję (gdzie mieszka) oraz Polskę (gdzie regularnie powraca). Urodziła się we Lwowie, studiowała w Paryżu, do którego przeprowadziła się na stałe w latach 80. Sikora podjęła się stworzenia nowoczesnej opery, a w jej centrum osadziła silną, wrażliwą bohaterkę. Tak powstała „Madame Curie” jako hołd dla polskiej Noblistki i jedno z najbardziej rozpoznawalnych dzieł kompozytorki. Sama artystka stale rozszerzała pole swoich zainteresowań, m.in. jako stypendystka Fundacji Kościuszkowskiej podjęła się studiów nad muzyką komputerową w Center for Computer Research in Music and Acoustics w Kalifornii. Jej wyjątkowo bogata działalność artystyczna może być postrzegana jako cenny wkład w przełamywanie barier na rzecz kobiet w muzyce elektronicznej i współczesnej.
Joanna Wnuk-Nazarowa: Pierwsza dama orkiestr symfonicznych
Powiedzieć o Joannie Wnuk-Nazarowej, że to utytułowana kompozytorka i wybitna polska dyrygentka, to jakby nie powiedzieć nic. Urodziła się w 1949 r. w Gdyni, praktykę zawodową odbywała w wielu znamienitych miejscach, m.in. w Filharmonii Krakowskiej czy Teatrze Starym w Krakowie. Zawsze blisko własnego serca miała młodych twórców, których całe pokolenia uwrażliwiała w murach krakowskiej Akademii Muzycznej. Ten cenny wkład został doceniony na najwyższych szczeblach państwowych, kiedy Joannie Wnuk-Nazarowej powierzono urząd Ministra Kultury i Sztuki. W poczet wybitnych osiągnięć artystki należy wpisać wyjątkową miłość do teatru, który w jej twórczości zajmuje szczególne miejsce. Wnuk-Nazarowa zasłynęła jako twórczyni wielu opracowań muzycznych do spektakli telewizyjnych („Antygona w Nowym Jorku”, „Emigranci”). Z powodzeniem kierowała również – co warto podkreślić – orkiestrami muzycznymi, w tym Narodową Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia. Ta pod jej batutą zyskała prawdziwe międzynarodowe uznanie.
Międzynarodowy Festiwal Muzyki Środkowo-Wschodniej Eufonie oraz koncert odbywający się w jego ramach to doskonała okazja nie tylko dla melomanów, ale także dla tych, którzy postrzegają muzykę jako ważną w życiu. Tym bardziej wydarzenie to staje się bliższe sercu, jeżeli rozprawia się z pewnego rodzaju społeczną niesprawiedliwością. Przypominając o wkładzie polskich kompozytorek w rozwój muzyki, warto pamiętać, że to właśnie dzięki nim może mieć ona jeszcze piękniejsze oblicze.
