Od Trenu do Lacrimosy [urodziny Krzysztofa Pendereckiego w Filharmonii Łódzkiej]

Dwudziestego trzeciego listopada Krzysztof Penderecki obchodziłby 88. urodziny. W związku z tą rocznicą Filharmonia Łódzka zaprosiła swoich melomanów do wspólnego uczczenia pamięci tego wielkiego kompozytora koncertem oratoryjnym „Od »Trenu« do »Lacrimosy«”.

Już na początku sezonu dyrektor artystyczny FŁ Paweł Przytocki, który poprowadził tego wieczoru muzyków, wspominał, że program wydarzenia jest niezwykły z wielu powodów i zaznaczył, że ma poczucie, że taka konstrukcja koncertu spodobałaby się kompozytorowi. Prowadząca koncert Małgorzata Janicka-Słysz wyjaśniła we wstępie, że program został stworzony w taki sposób, by ukazać różne oblicza twórczości Krzysztofa Pendereckiego. Nazwa „Od »Trenu« do »Lacrimosy«” stanowiła symboliczną klamrę i podkreśliła to, co w twórczości kompozytora najistotniejsze – odwagę do eksperymentowania i poszukiwań, a także szacunek dla tradycji.

Koncert odbył się wyjątkowo nie w murach budynku Filharmonii Łódzkiej, ale w kościele ewangelicko-augsburskim św. Mateusza. W programie pojawiły się najważniejsze utwory z twórczości Krzysztofa Pendereckiego. Wieczór otworzyło „Stabat Mater” na trzy chóry mieszane a cappella. Za przygotowanie chórzystów odpowiadała Irina Bogdanovich. Już podczas pierwszego utworu, gdy chór stał w części prezbiterium, można było dostrzec, że wnętrze i akustyka tego miejsca budują dodatkowo dramaturgię. Po „Stabat Mater” nadszedł czas na utwór, od którego tak naprawdę kariera kompozytora nabrała rozpędu. Był to „Tren – Ofiarom Hiroszimy”, który otworzył instrumentalną część koncertu. Po wysłuchaniu tego niezwykłego dzieła melomani mogli zanurzyć się w dwóch kolejnych kompozycjach napisanych na zespół orkiestrowy: „Przebudzenie Jakuba” oraz Adagietto z „Raju utraconego”.

W dorobku artystycznym Krzysztofa Pendereckiego znalazł się także monumentalny cykl pieśni „Powiało na mnie morze snów… – pieśni zadumy i nostalgii” do tekstów wierszy polskich poetów. Tego wieczoru wybrzmiały wybrane dzieła: „Pod jednym drzewem niezbadanym” (B. Leśmian), „Prośba o wyspy szczęśliwe” (K.I. Gałczyński) i „Jeśli Cię zapomnę, walcząca Warszawo” (A. Wat). Partie solo zaśpiewała Iwona Hossa – sopranistka należąca do grona ulubionych śpiewaczek Krzysztofa Pendereckiego. Współpracowała z nim od 2002 r. aż do śmierci kompozytora. W swoim repertuarze ma wszystkie dzieła wokalno-instrumentalne tego twórcy. Artystka oczarowała łódzką publiczność swoim niezwykle krystalicznym i sprawnym głosem. Obecność Iwony Hossy pozwoliła w pewnym sensie usłyszeć wykonanie wokalne, które cenił sobie sam maestro. Takie okoliczności pomagają dostrzec pewien wyjątkowy wymiar obecności twórcy. W kolejnej części koncertu łódzcy melomani usłyszeli: „De profundis (Psalm 129)” z „Siedmiu bram Jerozolimy”, a także kolejne wybrane pieśni z VIII symfonii „Lieder der Vergänglichkeit” (Pieśni przemijania): „Sag' ich's euch, geliebte Bäume?” (J.W. von Goethe), „Im Nebel” (H. Hesse) i „Vergänglichkeit” (H.Hesse). Finałem koncertu była „Lacrimosa” z „Polskiego requiem” na sopran solo, chór mieszany i orkiestrę. Ustawienie chóru w trzech częściach balkonów kościoła rozbudowało muzyczną architekturę odbioru dzieł. Dźwięki docierały do publiczności z czterech stron świata, zderzały i łączyły się ze sobą. Każdy mógł poczuć, że stopniowo zatapia się w twórczości mistrza Pendereckiego.

To pierwszy koncert od bardzo dawna, podczas którego mogliśmy usłyszeć orkiestrę i chór FŁ w tak licznym składzie. Warunki pandemiczne nie zezwalają na tego rodzaju wykonania w budynku filharmonii. Owacje na stojąco potwierdzają, że był to wieczór niezwykle emocjonalny, a trud łódzkich filharmoników włożony w wykonanie niełatwych dzieł Krzysztofa Pendereckiego był wspaniałym hołdem dla niedawno zmarłego kompozytora.