Wystawa „Tony Cragg. Rzeźby i prace na papierze” w CSW Znaki Czasu

Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” zaprasza na wystawę „Tony Cragg. Rzeźby i prace na papierze”. Wernisaż wystawy już 26 maja o godzinie 18.00. Ekspozycję będzie można obejrzeć do 10 września.

Wystawa: Tony Cragg. Rzeźby i prace na papierze

26.05–10.09.2023
Wernisaż wystawy: 26 maja (piątek), godz. 18.00

Kurator: Krzysztof Stanisławski
Koordynatorka: Olga Bazelak
Koordynatorka we wstępnej fazie: Paulina Kuhn
Produkcja: John McCormack (Tony Cragg Studio), Wojciech Ruminski (CSW Toruń)

Krzysztof Stanisławski, Tony Cragg w Polsce

Jest jednym z najwybitniejszych, jeśli nie najwybitniejszym żyjącym rzeźbiarzem współczesnym. W tym stwierdzeniu mieści się nie tylko uznanie dla jego nowatorstwa i oryginalności, co było prawdziwym objawieniem w latach 80. XX w., kiedy debiutował wraz z grupą młodych rzeźbiarzy, tworzącą zjawisko, które przeszło do historii pod nazwą Nowa rzeźba brytyjska. Mieści się w nim także podziw dla wagi przesłania, talentu, jedności stylistycznej, pomimo wielkiej różnorodności jego twórczości: poczynając od wczesnych prac konceptualnych, sytuacyjnych, wykorzystujących fotografię, poprzez „dywany” przedmiotów i ich części, składy rozmaitych materiałów, tworzących instalacje, ku układom części mebli i płyt ściennych, uzupełnianych rysunkowymi ornamentami, piramidom stalowych łożysk, plątaninom rur hydraulicznych etc. (katalog używanych przez Cragga materiałów wydaje się nieskończony), wreszcie ku rzeźbom z gliny i gipsu, oraz tradycyjnym formom odlewanym w brązie, wykuwanym w kamieniu lub konstruowanym ze sklejki i polichromowanych.

To prace w istocie abstrakcyjne na pierwszy rzut oka, lecz wywodzące się nierzadko z form gotowych np. fragmentu opakowania plastikowego czy zakrętki, które po przetworzeniu i niejako zakamuflowaniu tego elementu realistycznego, dosłownego, istnieją w powstałej rzeźbie, która ma charakter abstrakcyjny. Nieraz z dużym zaskoczeniem odkrywamy te elementy w monumentalnych rzeźbach, jakby artysta przypominał nam, że zwykle wychodzi od rzeczywistości i codzienności, budując swoje fantastyczne formy. Rodowód dosłownie realistyczny mają coraz częściej jego najnowsze rzeźby: portrety i zwielokrotnione autoportrety czy jedna z najnowszych prac Bez tytułu, roboczo nazywana Wave (Fala) z 2022. To klasyczna rzeźba brązowa, wykorzystująca setki realistycznych figurek ludzi, w dodatku konkretnych osób (wśród nich są członkowie rodziny i pracowników Studia), tworzących „ludzką falę”, zatrzymaną w bezruchu – na moment przed wlaniem się w toń morza lub rzeki lub roztrzaskaniem się. Rzeźba żywa, dramatyczna, porywająca.

Na uznanie zasługuje również niezwykła pracowitość Tony’ego Cragga i nieustająca chęć dzielenia się swoim dziełem z publicznością. Artysta wystawia swoje rzeźby bardzo często, kilkanaście czy kilkadziesiąt razy w roku i jest tak niemal rokrocznie od ponad 40 lat. Tylko w okresie bezpośrednio poprzedzającym wystawę w Toruniu, odbyły się jego indywidualne wystawy w Nowym Jorku (w Lisson Gallery), na Florydzie i w Norwegii. A w planie na ten rok jest jeszcze wiele innych.

Oczywiście pracowitość i mnogość wystaw przekładają się na popularność artysty w obiegu międzynarodowym, co z kolei znajduje odzwierciedlenie w jego ocenie, czyli publikacjach fachowych i popularnych, wszelkiego rodzaju rankingach, w których od lat 80. zajmuje stale bardzo wysoką pozycję. W końcu wpływa na poziom cen jego prac w obiegu galeryjnym i aukcyjnym. Jego dzieła znajdują się we wszystkich znaczących kolekcjach muzealnych na całym świecie oraz w znamienitych kolekcjach prywatnych.

Z tym większą radością i satysfakcją gościmy dużą wystawę jego rzeźb i prac na papierze w Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” w Toruniu. To głównie dzieła nowe i najnowsze, ale i dawniejsze. Sam artysta wolał nie nazywać ekspozycji retrospektywą, choć znajdują się tu także prace z lat 70. i 80., ze wszystkich okresów jego twórczości. Dotyczy to zarówno rzeźb, jak i prac na papierze. Pokaz ten wpisuje się doskonale w program CSW, prezentującego od lat najwybitniejszych międzynarodowych artystów naszych czasów: jak Marina Abramović, Sean Scully czy obecnie Tony Cragg.

Artysta jest obecny w Polsce od połowy lat 80. W 1987 zaprezentował swoje prace w Galerii Foksal w Warszawie, jednej z najważniejszych do dziś galerii niezależnych. Był to wyraz uznania dla jej kuratorów oraz solidarności z artystami polskimi, borykającymi się nie tylko z ogromnym kryzysem gospodarczym, ale i opresyjnością komunistycznej władzy, przeciwko której protestowali, nie wystawiając swoich dzieł w oficjalnych państwowych galeriach i muzeach. W maleńkiej foksalowej salce artysta zaprezentował m.in. jedną ze swoich drewnianych instalacji, ułożonych z fragmentów mebli i dopełnionych rysunkiem kredą. Był to jeden z najważniejszych i niezapomnianych – obok ołowianego samolotu Anselma Kiefera – pokazów nowej rzeźby europejskiej w kraju w trudnej dekadzie lat 80.

Nowa rzeźba brytyjska była również obecna w naszym piśmiennictwie w tym okresie. W 1986 ukazał się obszerny tekst poświęcony temu zjawisku w dwumiesięczniku „Sztuka” („Aspekty rzeźby, cz. I”), w 2 lata później powstała obszerna praca jednej z wybitnych znawczyń rzeźby współczesnej, redaktor naczelnej „Rzeźby Polskiej” prof. Irena Grzesiuk-Olszewskiej. Rocznik ukazał się z kilkuletnim opóźnieniem, gdy Cragg był już po nagrodzie na Biennale weneckim i Nagrodzie Turnera, koronowany na gwiazdę pierwszej wielkości światowej sztuki.

Na następną znaczącą wystawę Tony’ego Cragga polska publiczność musiała czekać prawie trzy dekady. W 2016 odbyła się duża wystawa tego artysty w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku oraz w Muzeum Współczesnym Wrocław. Prace pokazywane były w orońskim Muzeum Rzeźby, Oranżerii i Kaplicy oraz parku, a jedna z nich pozostała w nim na zawsze, zakupiona do kolekcji dzięki subwencji MKiDN. Ówczesna dyrektorka CRP i kuratorka tamtej wystawy, Eulalia Domanowska, jest również kuratorką wystawy Cragga, która będzie czynna równolegle do wystawy toruńskiej w Państwowej Galerii Sztuki w Sopocie. Możemy więc mówić o „sezonie” Tony’ego Cragga w Polsce w 2023.

Tekst: kurator wystawy, Krzysztof Stanisławski

Warszawa, maj 2023

Więcej informacji o wystawie na stronie CSW „Znaki Czasu”.