Serenissima East. Sztuka polska, litewska, łotewska i estońska – wystawa w CSW Znaki Czasu w Toruniu
Serenissima East to tytuł międzynarodowej wystawy sztuki współczesnej, nawiązujący do historii. Serenissima, czyli Najjaśniejsza była Rzeczpospolita Obojga Narodów, ale także Republika Wenecka. To symboliczny pomost z zakresu semantyki, ale związany także z faktem, że współczesną sztukę z Polski, Litwy, Łotwy i Estonii pokazywana jest najpierw w Polsce, ale planowane są ekspozycje także na Litwie, Łotwie, w Estonii oraz w Wenecji podczas Biennale Sztuki 2024.
Siłą tego projektu jest przede wszystkim najwyższa jakość prezentowanej sztuki, ale również symboliczne przypomnienie – krótka lekcja historii dla publiczności międzynarodowej. Kiedyś byliśmy jednym, potężnym państwem, które zostało rozebrane w końcu XVIII w. przez sąsiadów, przez cały wiek XIX nieobecnym na mapach, po 1918 wskrzeszonym jako seria państw narodowych. Znów rozdzielone po Jałcie, częściowo wchłonięte przez ZSRR, a po rewolucji Solidarności i upadku muru berlińskiego odzyskujące po raz drugi niepodległość, by w końcu, w 2004 na powrót połączyć się w rodzinie Unii Europejskiej.
Aspekt historyczny jest ważny w sensie symbolicznym, ale raczej drugorzędny pod względem merytorycznego wyboru artystów i dzieł z tych, a nie innych krajów. Czy z racji swoich korzeni kultura i sztuka polska i z krajów bałtyckich ma jakieś wspólne cechy, które wyróżniałyby ją od sztuki innych regionów Europy? Raczej nie, a próby udowadniania podobnej tezy byłyby karkołomne i chyba bez sensu. Zwłaszcza współcześnie, w epoce globalizacji i nieograniczonych możliwości komunikacji i wymiany idei. Ważniejsze jest wykazanie wartości tej sztuki: uniwersalnych, obiektywnych, a nie swoistych, regionalnych.
Serenissima grupuje dokonania uznanych w swoich krajach i na arenie międzynarodowej artystów, w wielu wypadkach najsławniejszych malarzy czy animatorów, ale dla publiczności np. Biennale weneckiego ich nazwiska, tytuły i krajowe zasługi nie mają większego znaczenia. W masie najlepszych artystów i dzieł z całego świata, które jak zwykle zawitają do Wenecji, będzie liczyła się tylko jakość i siła oddziaływania, a nie lokalne wyróżnienia. I to daje największe szanse na sukces, gdyż w Wenecji liczy się przede wszystkim sztuka i nie ma znaczenia czy artysta tworzy w Nowym Jorku, Kairze czy Tallinie.
Na powierzchni 2000 m2, w tym monumentalnej sali kolumnowej, CSW Znaki Czasu w Toruniu przygotowało pokaz malarstwa, rzeźby, instalacji, grafiki, plakatu, wideoartu i filmów animowanych. Przygotowania trwają od 2018. Podczas wyjazdów studyjnych kurator dokonał wyboru artystów i odbył rozmowy z partnerami na Łotwie, Litwie i w Estonii. Wszyscy artyści podeszli bardzo entuzjastycznie do projektu, więc przystąpiono do realizacji.
W CSW Znaki Czasu w Toruniu, które jest głównym organizatorem projektu, ma miejsce inauguracja projektu. W kwietniu 2024 planowana jest specjalna edycja wystawy podczas Biennale Sztuki w Wenecji. Później, czyli w 2024 i 2025 projekt będzie pokazywany w Rydze, Wilnie lub Kownie i Tallinie. A jeszcze później przedstawiona zostanie Serenissima West. Ale to już w 2025.
Wśród prezentowanych malarzy znajdują się: Andrzej Wróblewski – ikona polskiej sztuki współczesnej, urodzony w Wilnie, Wilhelm Sasnal (PL) – obecnie najszerzej znany i doceniany na świecie nasz malarz, Jonas Gasiūnas (LT) – profesor i wieloletni dziekan malarstwa w wileńskiej ASP, jeden z najoryginalniejszych malarzy europejskich, Kaido Ole (EST) i Marko Mäetamm (EST) – profesorowie ASP w Tallinie, Kristaps Zarins (LV) i Andris Vitolins (LV) – profesorowie, odpowiednio: rektor i prorektor Łotewskiej Akademii Sztuki w Rydze, Eugeniusz Minciel (PL) – abstrakcjonista konkretny z Księżyców, warszawscy klasycy: Jan Dobkowski (PL) i Tomasz Ciecierski (PL), Egle Ridigaite (LT) – tworząca monumentalne obrazy na płótnach bezpośrednio mocowanych do ściany galerii, klasyk z Nowego Jorku Kęstutis Zapkus (LT), a także Jonas Motiejunas Meškauskas (LT), tworzący monumentalne obrazy olejne na kartonach.
Pokazane zostaną dzieła mistrza polskiej szkoły plakatu Wojciech Fangora (PL), serigrafie Romana Cieślewicza (PL) i wczesne litografie Romana Opałki (PL), ale także akwatinty Guntarsa Sietinsa (LV) i prace Janisa Murovskisa (LV), profesorów Łotewskiej Akademii Sztuki w Rydze. Jak również dzieła konceptualne Stanisława Dróżdża (PL).
Rzeźbiarze i twórcy instalacji to tworzący w USA Nomeda i Gedyminas Urbonasowie (LT) – ich monumentalna instalacja Swamp Observatory została umieszczona w sercu sali kolumnowej, oraz Gleb Pantelejvs (LV) z Rygi. Osobno pokazane zostaną dwie rozbudowane instalacje Izabelli Gustowskiej (PL) i monumentalna rzeźbę Krzysztofa M. Bednarskiego (PL).
Twórcy wideoartu to klasycy dobrze znani na arenie międzynarodowej: Jonas Mekas (LT), współpracownik Andy’ego Warhola, jednego z najważniejszych twórców nowojorskiej awangardy filmowej, oraz Józef Robakowski (PL) – prekursor polskiej awangardy, fotografik, filmowiec, teoretyk, twórca grup Zero 61 i Warsztatu Formy Filmowej. Pokazane zostaną ich filmy z różnych okresów twórczości oraz instalacje i fotografie.
Osobną grupą stanowią dzieła wideoartu twórców litewskich: Dainiusa Liškevičiusa, Laury Garbštienė, Kiprasa Dubauskasa, Arūnasa Gudaitisa, Patriciji Gilytė, Neringi Naujokaitė, a także zapis performansu Egle Bogdaniene.
Zaprezentowane zostaną też prace wybitnych fotografików: Andrzeja Jerzego Lecha (PL), Krzysztofa Wodiczko (PL), obu z Nowego Jorku, Anety Grzeszykowskiej (PL) oraz wileńsko-kłajpedzkiej nieformalnej grupy TTL – trzech mistrzów fotografii litewskiej: Gintautasa Trimakasa, Remigijusa Treygysa i Alvydasa Lukysa.
Animacja jest jedną z wiodących dyscyplin artystycznych w Polsce, święcąca triumfy na festiwalach i wszelkich konkursach. Na wystawie pokazane zostaną prace rysunkowo-malarskie na płytach gipsowych w formie instalacji, a także klasyczne filmy Piotra Dumały (PL), w tym Zbrodnia i kara oraz nominowane do Oscara Hipopotamy.
Większość uczestników projektu brało już udział w poprzednich edycjach weneckiego Biennale Sztuki, zarówno w pawilonach narodowych, jak i wystawach towarzyszących.
SERENISSIMA EAST
Sztuka polska, litewska, łotewska i estońska od ok. 1990 do dzisiaj
Wystawa w CSW Znaki Czasu w Toruniu
20.10–31.12.2023
Kurator: Krzysztof Stanisławski
Kuratorka i koordynatorka łotewska: Inese Rozentāla
Kurator litewski: Arvydas Žalpys
Koordynatorka: Ewa Jurkowska
Artyści prezentowani na wystawie:
LITWA / LITHUANIA
Kipras Dubauskas
Eglė Ganda Bogdanienė
Laura Garbštienė
Jonas Gasiūnas
Patricija Gilytė
Arūnas Gudaitis
Žilvinas Landzbergas
Dainius Liškevičius
Alvydas Lukys
Jonas Mekas
Jonas Mykolas Meškauskas
Neringa Naujokaitė
Nomeda & Gediminas Urbonai
Eglė Ridikaitė
Remigijus Treigys
Gintautas Trimakas
Kęstutis Zapkus
Simona Žemaitytė
ESTONIA
Marko Mäetamm
Kaido Ole
ŁOTWA / LATVIA
Jānis Murovskis
Gļebs Panteļejevs
Guntars Sietiņš
Andris Vītoliņš
Kristaps Zariņš
POLSKA / POLAND
Krzysztof M. Bednarski
Tomasz Ciecierski
Roman Cieślewicz
Jan Dobkowski
Stanisław Dróżdż
Piotr Dumała
Aneta Grzeszykowska
Izabella Gustowska
Wojciech Fangor
Andrzej Jerzy Lech
Eugeniusz Minciel
Roman Opałka
Józef Robakowski
Wilhelm Sasnal
Krzysztof Wodiczko
Andrzej Wróblewski
---
Prace z kolekcji / Works from the collections:
Muzeum Okręgowe w Toruniu
Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa
Kolekcja NOTORO, Warszawa
CSW Znaki Czasu w Toruniu
