Poezja: Tygrys Tytusa Czyżewskiego
Poezja może nam w uszach szeleścić. Może też nam unaoczniać pewne sprawy, podsuwać różne obrazy. Może wywoływać czy przywoływać emocje i wspomnienia rozmaitych stanów ducha oraz sytuacji. Uczy nas też empatii i zabiera w podróż, jak dzieje się to np. w „Oczach tygrysa” Tytusa Czyżewskiego.
Mistrzostwo wiersza Tytusa Czyżewskiego (1880–1945) polega na znakomitym oddaniu atmosfery dżungli, jej dźwięków, energii i napięcia, jakie wiąże się z obecnością tego, który czyha w niej na swoje ofiary – tygrysa. Są więc kolory, kształty, zgiełk, rzekoma niepozorność dziennych zdarzeń… i on, „zielone oko”, który jest:
Oczy tygrysa
Czarne pionowe linie
Żółta zieleń morze
Szum fioletu
Czi czi
Krzyk małpy
Niebieskie pręgi zieleni
Błękit żółć fiolet palmy obłok
Krzyk ptaka purpury
hi hi
Na sinej łapie stąpa
Cicho
Olbrzymie zielone oko
Krwiste zielone oko to drugie
Małpy Czi-czi
Papugi hi hi
Zielone oko
Masa zielonożółta
Fiolet w krąg
Drży małpie serce
Tajemnica puszcza krew
Zielone oko
Palmy szumią Rododendron czeka
Motyle lecą
Nieruchome czuwa oko
Purpura-zieleń
I to drugie
Zielone oko
Strach drzemie
Małpy szi-szi
Papugi hi hi
Zielone oczy
Czy to już nic czy to już dzień
Czy to sen
Czy to strach – czy to hipnotyzm
Palmy cisza Zmrok
Małpy Motyle Papugi
Czi-czi hi-hi czi-czi
ZIELONE OKO
(Tytus Czyżewski, z antologii polskiej liryki nowoczesnej „Powiedzieć to inaczej”, autorzy wyboru: Jerzy Borowczyk, Michał Larek, Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu 2011)
Rzadka umiejętność obrazowania czy wręcz namacalnego przekazu nie może u Czyżewskiego dziwić. Wszak był on nie tylko poetą, lecz także krytykiem sztuki, malarzem i zarazem jednym z teoretyków formizmu. Formizm to obok unizmu jedna z dwóch oryginalnie polskich formacji awangardowych. Ów ruch literacko-artystyczny rozwijał się w latach 1917–1922 i czerpał inspiracje z kubizmu, ekspresjonizmu, futuryzmu i sztuki ludowej. I rzeczywiście, uważny czytelnik może dosłownie „poczuć” dalekie echa tego wszystkiego i w „Oczach tygrysa”. Bo ten wiersz jest jak obraz – przyciąga swoim magnetyzmem, mami formami, kolorami.
Czytajcie poezję na naszym portalu i w kwartalniku „Presto. Muzyka Film Sztuka”, przysyłajcie Wasze wiersze i rekomendacje na adres: redakcja [at] prestoportal.pl.
Maja Baczyńska
