Poezja: Nieskończoność Zbigniewa Bieńkowskiego

Pisał „bajki o nicości” i „poematy niereligijne” – edukacja w klasztornej szkole przede wszystkim nauczyła go potrzeby niezależności i sprzeciwu, o czym później sam ze śmiechem wspominał na antenie radiowej. Zbigniew Bieńkowski był jednym z najciekawszych polskich poetów XX w., prywatnie wielkim miłośnikiem prozy Dostojewskiego.

Urodził się w tym samym roku, w którym po raz pierwszy wystawiono „Święto wiosny” Igora Strawińskiego. Ponadto w 1913 r. kobiety w Norwegii uzyskały prawa wyborcze, brytyjska Izba Lordów odrzuciła projekt prawa pozwalającego Irlandii na ustanowienie własnego rządu, ogłoszono niepodległość Tybetu, aresztowano Mahatmę Gandhiego za przywództwo w marszu protestacyjnym indyjskich górników w Republice Południowej Afryki, Grecja zaanektowała Kretę, zakończyła się I wojna bałkańska oraz emigracja Portugalczyków na Wyspy Hawajskie, a także wynaleziono zamek błyskawiczny, pierwsza autostrada połączyła wybrzeża USA, Arthur Wynne opublikował pierwszą krzyżówkę w „New York World”, holenderski matematyk Willem de Sitter wykazał, że prędkość światła nie zależy od prędkości jego źródła, przedsiębiorstwo R.J. Reynolds Tobacco rozpoczęło produkcję papierosów marki Camel i ukazał się pierwszy tom „W poszukiwaniu straconego czasu” Marcela Prousta. Rok później wybuchła I wojna światowa, a w jeszcze kolejnej Zbigniew Bieńkowski czynnie walczył z okupantem – był żołnierzem Armii Krajowej, brał udział w powstaniu warszawskim. Po wojnie pracował w redakcji „Rzeczpospolitej”, następnie w tygodniku „Odrodzenie” i w miesięczniku „Twórczość”, został także członkiem polskiego PEN Clubu. Uznany poeta, eseista i krytyk literacki, pozostawał aktywny również jako tłumacz – tłumaczył dzieła takich autorów, jak: Charles Baudelaire, Victor Hugo, Michaił Lermontow, Jules Supervielle, Saint-John Perse czy Paul Éluard. Miał dość burzliwe życie uczuciowe i zdaje się słabość do poetek, o czym mogą świadczyć jego związki. Zmarł w 1994 r. w Warszawie, pozostawiając po sobie fantastyczne teksty. Część z nich znalazła się w antologii polskiej liryki nowoczesnej – grubej księdze, stanowiącej niezwykle interesujący wybór poezji, która powstała w Polsce w ciągu ostatnich kilku dekad. Wśród wierszy Bieńkowskiego można odnaleźć przepiękny tekst o słowach i znaczeniach, o tym, jak trudno jest wypowiedzieć swoje myśli i w ogóle wszystko to, czym jesteśmy (lub nie):

Nieskończoność [fragment]

A słowa twoje krążą po zawrotnych torach
wokół mnie, tak jak krążą dokoła słońc ziemie,
i każde z nich, zaledwie twe usta opuści,
już marzy, już spiskuje, że z tysiąca znaczeń
złoży jedno i wtedy trafi w sedno, we mnie.
Niekiedy wyczerpane, już ostatkiem szeptu,
nic niemal nieznaczące, jak myśl o nicości,
jeszcze krążą wokół mnie z jakąś nadzieją,
że ja im się obnażę, wymówię i olśnię.
Nie wiesz nawet, jak bardzo jesteś bliski celu.
Ty już o mnie wiesz wszystko, bo wiesz, czym nie jestem.
Jeszcze tylko ten jeden, ostatni wysiłek,
by ze wszystkich słów świata wybrać to jedyne,
to jedyne, to, które, o, już składasz usta,
a jeśli mnie wymówisz…

(Zbigniew Bieńkowski, antologia polskiej liryki nowoczesnej „Powiedzieć to inaczej”, autorzy wyboru: Jerzy Borowczyk, Michał Larek, Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu 2011)

Niekiedy z dużą precyzją dobieramy słowa, innym razem stanowczo brak nam w tym staranności. Jednak najciekawsze w tym wszystkim są podejmowane przez nas próby, aby wyrazić to, co w gruncie rzeczy pozostaje niewyrażalne.

Czytajcie poezję na naszym portalu i w kwartalniku „Presto. Muzyka Film Sztuka”, przysyłajcie Wasze wiersze oraz rekomendacje na adres: redakcja [at] prestoportal.pl.

Maja Baczyńska