Jan Tomala: Na EMANACJACH budujemy dynamikę i różnorodność
O kultowym duecie Skalpel, malarstwie Jacka Malczewskiego, Arboretum Krzysztofa Pendereckiego oraz planach muzycznych na najbliższą edycję Festiwalu Muzyki EMANACJE z Janem Tomalą rozmawia Igor Torbicki.
Nadchodząca edycja 12. Festiwalu Muzyki EMANACJE przebiegnie pod znakiem współbrzmień, do czego prowadzi właściwie cała identyfikacja festiwalu – od szaty graficznej łączącej kontrastujące elementy, aż po fakt, że w programie żadnego koncertu nie znalazł się ani jeden całkowicie solowy występ. Jak odczytać Emanacyjne współbrzmienia? Jako współzawodnictwo, podkreślenie roli zbiorowości w muzyce?
Jan Tomala: Rzeczywiście, EMANACJE są festiwalem, który stawia na ciekawe artystyczne spotkania i łączenie zróżnicowanych wątków oraz kontekstów. Nie powiedziałbym jednak, że chodzi tutaj o jakąś formę współzawodnictwa. Pod hasłem „współbrzmień” nie odnosimy się stricte do warstwy wykonawczej: obsady koncertów czy konfrontacji muzyków – chodzi przede wszystkim o eklektyczny charakter całego festiwalu.
Współbrzmienia widoczne są na wielu płaszczyznach EMANACJI. Mamy w planach kilka projektów nieszablonowych i wykraczających poza ramy koncertów muzyki klasycznej. Sięgamy po repertuar i wykonania artystów z pogranicza klasyki oraz jazzu. W programach koncertowych obecna będzie zarówno muzyka współczesna, jak i dawna, romantyczna czy klasyczna. W ramach festiwalu można więc znaleźć wiele naprawdę ciekawych i bogatych „akordów”.
W haśle „Współbrzmienia” kryje się jednak jeszcze więcej. Staramy się, aby wydarzeniom towarzyszyły konteksty związane z szeroko pojętym „uniwersum” lusławickim, czyli Arboretum oraz dziedzictwem Krzysztofa Pendereckiego, które wykracza daleko poza muzykę samą w sobie. To właśnie staramy się podkreślić.
Dodatkowym wymiarem, który odzwierciedla ten tytuł, jest nasza otwartość na współpracę. W ramach EMANACJI odbędą się dwa koncerty, które obecne będą również w programach innych przedsięwzięć, jakimi są Kromer Festival Biecz oraz Festiwal Terra Artis w Lanckoronie.
Wątek Arboretum jest szczególnie istotny. Niedawno obiegła nas smutna informacja na temat uszkodzeń, jakie wywołała w nim gwałtowna nawałnica. Na ten moment, jeśli się nie mylę, wydarzenia EMANACJI, które mają się w nim odbyć, stoją pod znakiem zapytania. Jakie są szanse na to, że prace rekonstrukcyjne umożliwią wprowadzenie EMANACJI do Arboretum?
Wciąż mocno to przeżywamy, od tych wydarzeń minęło zaledwie parę dni. Jesteśmy świeżo skonfrontowani z okolicznościami, które mocno wpłyną również na festiwal – według pierwotnych planów w Arboretum miało odbyć się kilka koncertów i wiele wydarzeń specjalnych. Zebrane pod wspólnym tytułem „Horyzonty” miały właśnie na celu pokazanie dziedzictwa Krzysztofa Pendereckiego w różnych perspektywach i podkreślenie, że Lusławice to przestrzeń, w której można zetknąć się zarówno z muzyką, jak i z naturą, słowem – z wieloma inspiracjami kompozytora, które staramy się w angażujący sposób wydobywać.
Wszystko to stanęło pod bardzo dużym znakiem zapytania. Wiemy, że na pewno przez dłuższy czas nie uda nam się udostępnić Arboretum dla osób zwiedzających. Zniszczenia są na tyle poważne, że zagrożone byłoby bezpieczeństwo gości spacerujących pod drzewami. Niestety festiwal nieco utraci z tego charakteru, o którym powiedziałem na początku. Natomiast liczymy na to, że wraz z postępem prac porządkowych uda nam się przywrócić niektóre pomysły i przynajmniej częściowo zorganizować program tak, jak pierwotnie planowaliśmy.
Ja również na to liczę – plany na Arboretum wydawały mi się bardzo ambitne. Ale nie tylko one. Podczas przeglądania programu EMANACJI szczególnie zawiesiłem oko na występie duetu Skalpel, ikony polskiej muzyki elektronicznej. Czy usłyszymy samplowane fragmenty utworów Pendereckiego?
To prawda. Skalpel to rzeczywiście formacja dla pewnych kręgów kultowa. Nie ma też tajemnicy w tym, że w jednym ze swoich przeszłych projektów pracowali z muzyką Krzysztofa Pendereckiego. Występ na EMANACJACH nie będzie więc wykonaniem całkowicie nowego materiału – jego premiera miała miejsce kilka lat temu i to właśnie zwróciło naszą uwagę.
Poza koncertami prezentującymi muzykę klasyczną staramy się szukać połączeń, programów i wydarzeń, które podczas EMANACJI mogą wykroczyć poza tradycyjną kategorię koncertów muzyki poważnej. Staramy się budować dynamikę i różnorodność wydarzeń tak, aby wzbudzały w publiczności ciekawość i pokazywały Lusławice jako miejsce inspirujących inicjatyw. W tym kontekście Skalpel przykuł naszą uwagę już jakiś czas temu. Prawdopodobnie występowi będzie towarzyszyć również warstwa wizualna, nawiązująca do charakterystycznego sposobu zapisu partytur Mistrza.
A ten szczególnie angażuje oko i odbiera się go jako niezależne dzieło sztuki.
Zgadza się. Kilka takich manuskryptów w formie imponujących, wielkoformatowych szklanych tafli prezentujemy w Europejskim Centrum Muzyki jako element ekspozycji multimedialnej „KRZYSZTOF PENDERECKI – DZIEDZICTWO POLSKIEJ MUZYKI XX i XXI WIEKU”. To prawdziwie unikalne partytury.
Pozostając w kontekście sztuk wizualnych… Subiektywnie jednym z ważniejszych punktów w programie EMANACJI jest dla mnie wystawa obrazów Jacka Malczewskiego. Jaka jest geneza wyboru konkretnie tego artysty? Kontekst lokalny, może również zainteresowanie Mistrza jego twórczością?
Oba te tropy są prawidłowe. Krzysztof Penderecki cenił twórczość Jacka Malczewskiego, posiadał nawet jego obrazy w swojej kolekcji. Główny powód jest jednak taki, że Malczewski był rezydentem Dworu w Lusławicach na początku XX wieku. Mieszkał tu i tworzył, a Dwór wraz z okolicami można dostrzec na licznych jego obrazach. Był związany z tym miejscem i tworzy część jego historii. Dlatego postanowiliśmy trochę przybliżyć tę postać – sprzyja temu również 170. rocznica jego urodzin, którą będziemy obchodzić 14 lipca. Tutaj również moglibyśmy wrócić do tegorocznego festiwalowego hasła „Współbrzmienia” – tym razem różnych dziedzin sztuki.
Ostatnie pytanie, może trochę z przekąsem, ale nie mogę powstrzymać ciekawości. 17 lipca na EMANACJACH odbędzie się koncert, podczas którego wybrzmią utwory Krzysztofa Pendereckiego oraz Karola Szymanowskiego. To połączenie wydaje mi się osobliwe – wiele lat temu dowiedziałem się od paru osób, również takich, które pracowały z Mistrzem, że ten nie był wielbicielem dzieł Szymanowskiego. Jeśli faktycznie tak było, to jak zinterpretować taki program? Czy to próba pojednania?
To ciekawe pytanie. Osobiście chyba nie potwierdziłbym tego antagonizmu. Z tego, co wiem, darzył polskich kompozytorów XX wieku dużym szacunkiem – Witolda Lutosławskiego, Grażynę Bacewicz, Andrzeja Panufnika, bliskich sobie Henryka Mikołaja Góreckiego, Marka Stachowskiego czy Wojciecha Kilara. Krzysztof Penderecki brał udział w powstawaniu ekspozycji multimedialnej, na której prezentujemy także innych wybitnych polskich kompozytorów ubiegłego i obecnego stulecia. Wśród nich jest m.in. Karol Szymanowski. Nasz Patron, jak zresztą każdy z nas, miał swoich bardziej lub mniej lubianych artystów, jednak doskonale wiedział, jak ważny jest to w polskiej historii muzyki twórca.
Takie zestawienie programowe wynika raczej z koncepcji artystycznych dyrygenta, Jurka Dybała. Jedną z pozycji jest rzecz zupełnie unikalna: usłyszymy prawykonanie nowej transkrypcji Trzech kaprysów Paganiniego, pierwotnie wzbogaconej o partię fortepianu przez Szymanowskiego, którą następnie solista wieczoru, Maxim Brilinsky, rozpisał na mały skład orkiestrowy.
Co pokazuje, że nawet w twórczości kompozytorów, którzy już dawno od nas odeszli, wciąż można odnaleźć coś nowego.
To prawda. Są sposoby na to, żeby taką muzykę ożywiać i pokazywać ją w całkowicie nowym świetle – współcześnie.
A więc takie myśli będą towarzyszyć publiczności podczas nadchodzących EMANACJI. Bardzo panu dziękuję za tę rozmowę.
Również dziękuję i zapraszam do Lusławic!
Chcesz wiedzieć więcej? Przejrzyj kalendarium 12. FESTIWALU MUZYKI EMANACJE: „WSPÓŁBRZMIENIA”:
Inauguracja 12. Festiwalu Muzyki EMANACJE
Adam Bałdych & Leszek Możdżer „PASSACAGLIA”
6 lipca 2024, sobota, godz. 18:00
Lusławice, sala koncertowa
Leszek Możdżer – fortepian, fortepian 432 Hz, pianino
Adam Bałdych – skrzypce, skrzypce renesansowe
Czas trwania koncertu: ok. 80 min
• • •
HORYZONTY – wydarzenia specjalne w ramach Festiwalu Muzyki EMANACJE
7 lipca 2024, niedziela
ODWOŁANE!
• • •
Koncerty finałowe Letniej Akademii Muzyki
Uczestnicy programu promocji młodych talentów PREZENTACJE
13 lipca 2024, sobota, godz. 12:00
Lusławice, Dwór Elżbiety i Krzysztofa Pendereckich
___
13 lipca 2024, sobota, godz. 16:00
Lusławice, Dwór Elżbiety i Krzysztofa Pendereckich
• • •
JACEK MALCZEWSKI – WSPÓŁBRZMIENIA. LUSŁAWICE 2024
w roku 170. rocznicy urodzin oraz 95. rocznicy śmierci artysty.
Wernisaż wystawy czasowej i konferencja
14 lipca 2024, niedziela, 14:00–21:00
Lusławice, Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego
Lusławice, Dwór Elżbiety i Krzysztofa Pendereckich
14:00–16:30 Konferencja (gabinet Ekspozycji)
Prelegenci:
• prof. UAM dr hab. Bartosz Korzeniewski
• prof. UAM dr hab. Michał Haake
16:30–18:00 Wernisaż wystawy (galeria Ekspozycji)
18:00–18:45 Spacer do Dworu
19:00–21:00 Spotkanie słowno-muzyczne w Dworze
Kurator wystawy: prof. UAM dr hab. Bartosz Korzeniewski
Współkurator wystawy: Jadwiga Kania, ECM KP
• • •
Koncert orkiestry symfonicznej
20 lipca 2024, sobota, godz. 18:00
Lusławice, sala koncertowa
Orkiestra „Nadiia” z Charkowa
Markus Korselt – dyrygent
• • •
Współbrzmienia: Koncert we współpracy z Festiwalem Terra Artis w Lanckoronie
21 lipca 2024, niedziela, godz. 19:30
Lanckorona, Kościół Narodzin św. Jana Chrzciciela
Łukasz Długosz – flet
Marek Toporowski – klawesyn
• • •
Koncert z muzyką inspirowaną twórczością Krzysztofa Pendereckiego
27 lipca 2024, sobota, godz. 18:00
Lusławice, sala koncertowa
Duet didżejski SKALPEL:
Marcin Cichy
Igor Pudło
• • •
Koncert instrumentów perkusyjnych
28 lipca 2024, niedziela, godz. 18:00
Lusławice, Arboretum Krzysztofa Pendereckiego (ogrody włoskie)*
Marimbazzi Duo:
Jakub Kołodziejczyk – marimba, wibrafon
Paweł Dyyak – marimba, instrumenty perkusyjne
Czas trwania koncertu: ok. 90 min
* Organizator zastrzega sobie możliwość przeniesienia wydarzenia do sali koncertowej Europejskiego Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego w przypadku niesprzyjających warunków atmosferycznych lub stwierdzenia zagrożenia dla publiczności związanego z uszkodzeniami drzewostanu w Arboretum w wyniku gwałtownych wichur.
• • •
Koncert chóralny a cappella
3 sierpnia 2024, sobota, godz. 18:00
Lusławice, sala koncertowa
Chór Polskiego Radia – Lusławice
Maria Piotrowska-Bogalecka – dyrygent
• • •
Współbrzmienia: Koncert chóralny a cappella w Krakowie
4 sierpnia 2024, niedziela, godz. 17:00
Kraków, Muzeum Armii Krajowej (dziedziniec)
Chór Polskiego Radia – Lusławice
Maria Piotrowska-Bogalecka – dyrygent
• • •
Współbrzmienia: Koncert kameralny w Gorlicach
4 sierpnia 2024, niedziela, godz. 18:00
Gorlice, Galeria Sztuki Dwór Karwacjanów
Michał Balas – wiolonczela
Mikołaj Woźniak – fortepian
• • •
Koncert orkiestry smyczkowej
10 sierpnia 2024, sobota, godz. 18:00
Lusławice, sala koncertowa
Lusławicka Orkiestra Talentów
Monika Bachowska – dyrygent
• • •
HORYZONTY – wydarzenia specjalne w ramach festiwalu
11 sierpnia 2024, niedziela
Europejskie Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego
Szczegóły wkrótce
• • •
Koncert orkiestry kameralnej
17 sierpnia 2024, sobota, godz. 18:00
Lusławice, sala koncertowa
Maxim Brilinsky – skrzypce
Radomska Orkiestra Kameralna
Jurek Dybał – dyrygent
Czas trwania koncertu: ok. 90 min
• • •
Współbrzmienia: Koncert chóralny a cappella w Nowym Sączu
18 sierpnia 2024, niedziela, godz. 18:00
Nowy Sącz, Bazylika św. Małgorzaty
Chór Polskiego Radia – Lusławice
Maria Piotrowska-Bogalecka – dyrygent
• • •
Koncert symfoniczny
24 sierpnia 2024, sobota, godz. 18:00
Lusławice, sala koncertowa
Monika Sawczuk – skrzypce
International Lutosławski Youth Orchestra
Przemysław Neumann – dyrygent
Czas trwania koncertu (wraz z 20-minutową przerwą): ok. 100 min
• • •
Koncert kameralny
25 sierpnia 2024, niedziela, godz. 18:00
Lusławice
Jakub Jakowicz – skrzypce
Katarzyna Budnik – altówka
Marcin Zdunik – wiolonczela
• • •
Finał 12. Festiwalu Muzyki EMANACJE
31 sierpnia 2024, sobota, godz. 18:00
Lusławice, sala koncertowa
Piotr Pławner – skrzypce
Sinfonietta Cracovia
Katarzyna Tomala-Jedynak – dyrygent
Czas trwania koncertu (wraz z 20-minutową przerwą): ok. 100 min.
Możliwość kupna biletów za pośrednictwem strony Europejskiego Centrum Muzyki Krzysztofa Pendereckiego.
