Zmierzch arystokracji [„Carlo il Calvo” Porpory na festiwalu Bayreuth Baroque]

Opera Margrabiów w Bayreuth to jeden z najlepszych na świecie przykładów teatru barokowego. Od czasu jej powstania w 1745 r. aż do dziś niewiele się w niej zmieniło. Dzisiaj znajduje się na liście światowego dziedzictwa UNESCO, ale to nie tylko budynek muzeum. W tych unikatowych wnętrzach zainaugurowano niedawno nowy festiwal Bayreuth Baroque.

Organizowane wspólnie przez miasto Bayreuth oraz agencję Parnassus wydarzenie rozpoczęło wykonanie „Carlo il Calvo”, opery Nicoli Antonia Porpory z 1738 r. To monumentalne dzieło, reprezentuje najbardziej wirtuozerską szkołę baroku. Porpora jest najwybitniejszym przedstawicielem neapolitańskiego baroku. Kształcili się u niego śpiewacy, tacy jak Farinelli, oraz kompozytorzy - m.in. Joseph Haydn. W XVIII w. kompozycje tego twórcy były wykonywane w całej Europie, od Neapolu, przez Wiedeń, po Londyn. Dziś niestety popadły w zapomnienie. Bayreuth Baroque był więc wyjątkową okazją do obejrzenia na żywo „Carlo”, ponadczterogodzinnej opery-monstrum.

Operę od strony muzycznej przygotował George Petrou, który poprowadził zespół Armonia Atenea. Reżyserii podjął się Max Emanuel Cenčić, który także zaśpiewał rolę Lottaria. Jako Adalgiso wystąpił Franco Fagioli, Julia Lezhneva wcieliła się w Gildippe, Petr Nekoranec w Aspranda, Suzanne Jerosme była Giudittą, Nian Wang to Eduige, natomiast partię Berarda wykonał Bruno de Sá.

„Carlo il Calvo” pozornie wydaje się dość schematyczny. Jedna długa aria da capo poprzedza drugą i kolejną. W całej operze jest tylko jeden duet. Z pewnością słuchacz przyzwyczajony do XIX-wiecznej muzyki i charakterystycznej dla niej dramaturgii może uznać dzieło Porpory za dość ciężkostrawne. Nie oznacza to jednak, że „Carlo” nie jest dramatyczny. To historia rodzinna, która poprzez barokową estetykę uwypukla spory i problemy, które mogły być codziennością wielu rodzin w dawnych czasach, ale mogą być i dziś. Cenčić przeniósł fabułę spektaklu do Włoch z początku XX w. Reżyser ukazuje sagę rodzinną na tle świata arystokracji, który powoli dobiega końca. Zanim się jednak skończy, wszystko jest tutaj przerysowane, chwilami komiczne w swojej pretensjonalności. Cenčić rewelacyjnie uchwycił i oddał dekadencką atmosferę, która tkwi w samej muzyce.

Bayreuth Baroque_Carlo il Calvo©Falk von Traubenberg

Porpora stworzył operę niezwykle wirtuozerską i zarazem skomplikowaną. Jednak wykonawcy świetnie sprostali swoim zadaniom. George Petrou prowadził Armonia Atenea dynamicznie i ze świetnym wyczuciem rytmu. Tempa były żwawe, choć chwilami brakło tutaj pewnej lekkości, poezji. Pod względem wokalnym opera to rywalizacja dwóch kontratenorów: Maxa Emanuela Cenčicia oraz Franca Fagiolego. Obaj popisali się wyjątkowym kunsztem. Jednak gdzie dwóch się bije, tam trzeci korzysta. Dla mnie objawieniem tego przedstawienia był Bruno de Sá. To sopranista o niezwykle pięknym, czystym głosie. Jego technika jest imponująca, a w samym głosie jest coś niemal hipnotycznego. Warto też wspomnieć o dobrze się zapowiadającej mezzosopranistce Nian Wang.

„Carlo il Calvo” jest wyjątkowym dziełem, które wymaga niezwykłych umiejętności od śpiewaków, pomysłowości od reżysera, ale też jest wymagające w stosunku do widowni. Organizatorzy Bayreuth Baroque, otwierając pierwszą edycję wydarzenia tym spektaklem, udowadniają, że nie ma dla nich rzeczy niemożliwych. Opera ta będzie przedstawiana w wersji koncertowej w wybranych salach koncertowych Europy oraz powróci w przyszłym roku podczas drugiej edycji Bayreuth Baroque.

Dr Jacek Kornak