Płyty na urodziny Beethovena

W tym roku przypada 250. rocznica urodzin Ludwiga van Beethovena. Wiedeński klasyk jest powszechnie znany jako kompozytor hymnu Unii Europejskiej. Jednak to jego symfonie, kwartety smyczkowe oraz inne utwory zmieniły historię muzyki. W tym roku z powodu pandemii niestety wiele koncertów beethovenowskich zostało odwołanych, jednak nadal możemy obchodzić rok Beethovena, słuchając nagrań.

Albumem, którego bez wątpienia nie należy przegapić, jest „Beethoven: Songs and Folksongs”. Pieśni Beethovena wykonuje Ian Bostridge, przy fortepianie akompaniuje mu Antonio Pappano, natomiast w pieśniach z Wysp Brytyjskich na skrzypcach gra Vilde Frang, a na wiolonczeli Nicolas Altstaedt. Przyznam, że głos Bostridge'a mnie nie zachwyca, ale jednak jest to niezwykle inteligentny śpiewak, w wykonaniu którego każda pieśń Beethovena staje się bogatą historią. Album ten to unikatowe zderzenie osobowości. Bostridge oferuje bardziej intelektualne, wystudiowane podejście do muzyki Beethovena, natomiast Pappano jest bardzo emocjonalny. Jego Beethoven jest bardziej intuicyjny i zmysłowy. Co jednak zaskakujące, obaj tworzą wyśmienity duet, który w oryginalny i pociągający sposób prezentuje wykonywane utwory.

Beethoven: Songs and Folksongs; Ian Bostridge, Antonio Pappano; Warner 2020

***

„Beethoven Around the World” to komplet kwartetów smyczkowych mistrza z Bonn, nagrany przez Quatuor Ébène. Wytwórnia Erato wypuściła właśnie na rynek cykl koncertów zarejestrowanych w Tokio, Filadelfii, Paryżu, Nairobi, São Paulo, Wiedniu oraz Melbourne. Koncerty w siedmiu miastach, na sześciu różnych kontynentach, najlepiej udowadniają, że muzyka Beethovena nie zna granic i łączy ludzi ponad wszelkimi podziałami. Quatuor Ébène wykonują dzieła kompozytora ze świeżością i energią. Daleko im do typowego francuskiego stylu, rytmicznego i pełnego elegancji. Wręcz przeciwnie, ich Beethoven jest zaprzeczeniem klasyczności, brzmi ekspresyjnie i nowocześnie. Szesnaście kwartetów smyczkowych to bardzo ważny rozdział historii muzyki, ale Quatuor Ébène udowadnia, że to także muzyka, która się nie starzeje. W pewnym sensie kwartety Beethovena wydają się niemal parabolą ludzkiego życia. Usłyszymy tutaj świeżość i lekkość oraz mrok i zmęczenie. Pierwsze kwartety czarują prostotą, a późne zachwycają wyrafinowaniem. Quatuor Ébène bogatą interpretacją tych utworów udowadniają, że należą do najlepszych zespołów kameralnych na świecie.

Beethoven: Around the World; Quatuor Ébène; Erato 2020

***

Wytwórnia fonograficzna Sony postanowiła w oryginalny sposób uświetnić rok Beethovena, wydając cykl nagrań „Beethoven's World”. Oryginalność pomysłu Sony polega na tym, że nie ma na nich utworów Beethovena. Podczas gdy jesteśmy zalewani kolejnymi nagraniami symfonii i koncertów Beethovena, pomysł Sony, aby zaprezentować artystów z epoki kompozytora, którzy mieli na niego wpływ lub czerpali inspirację z jego dzieł, jest niezwykle interesujący. Od strony muzycznej serię przygotował Reinhard Goebel, który dyryguje WDR Symphony Orchestra.

Pierwszy album prezentuje dwa koncerty skrzypcowe Franza Josepha Clementiego. Jako solistka występuje Mirijam Contzen. Clementi był uznany w Wiedniu z początku XIX w. za geniusza. Znał osobiście Beethovena, a co więcej, to właśnie dla niego kompozytor napisał swój koncert skrzypcowy. Wielu badaczy historii muzyki sugeruje, że inspiracją dla tego dzieła był I koncert skrzypcowy Clementiego. Na najnowszym nagraniu koncerty Clementiego znalazły kongenialną interpretację. Skrzypaczka Mirijam Contzen specjalizuje się w baroku. W jej wykonaniu muzyka Clementiego odznacza się wybujałą wirtuozerią, a zarazem wpisuje się we wczesnoromantyczny idiom.

Clementi: Violin Concertos Nos 1–2; Mirijam Contzen, WDR Symphony Orchestra, Reinhard Goebel; Sony 2020

***

Najnowszy album z serii „Beethoven's World” zawiera utwory Antonia Salieriego, Johanna Nepomuka Hummela oraz Jana Václava Voříška. To twórcy, którzy byli związani z Wiedniem i znali Beethovena osobiście. Za życia byli podziwiani, lecz po śmierci ich utwory stopniowo popadły w zapomnienie. Salieri był jednym z nauczycieli kompozycji młodego Beethovena. Obecnie kojarzy się on dość negatywnie ze względu na film „Amadeusz” Miloša Formana, jednak historycy muzyki ukazują inną twarz tego kompozytora jako wybitnego pedagoga, u którego nawet Mozart pobierał lekcje. Między Beethovenem a Salierim nawiązała się przyjaźń, która zaowocowała artystycznie. Beethoven zadedykował Salieriemu kilka swoich wczesnych sonat fortepianowych. Na nagraniu Sony usłyszymy wariacje na temat arii „La Follia di Spagna” (1815). To bardzo ciekawy utwór, niezwykle bogato zorkiestrowany oraz urzekający melodyjnością i rytmami. Słuchając go, można się zastanawiać, na ile wpłynął on na wariacje Diabellego, które Beethoven zaczął pisać zaledwie kilka lat później. Na krążku usłyszymy również koncert podwójny na skrzypce i fortepian Hummela. Jako dziecko był on podopiecznym Mozarta, później rywalizował, ale też przyjaźnił się z Beethovenem. Twórczość Hummela miała znaczący wpływ na Chopina. Koncert w wykonaniu Mirijam Contzen oraz Herberta Schucha jako solistów charakteryzuje się klasycystyczną elegancją, ale zarazem słychać tutaj już romantyczną estetykę. Na krążku znajduje się również symfonia w D-dur Voříška, której pierwszą część usłyszycie na poniższym nagraniu. Voříšek był zafascynowany Beethovenem i jego symfonia wyraźnie nawiązuje do wczesnych symfonii mistrza z Bonn. Ten nieco epigoniczny utwór jakby zapomniał o zmieniających się czasach i kontynuuje czar wiedeńskiego klasycyzmu.

Salieri, Hummel, Voříšek; Mirijam Contzen, Herbert Schuch, WDR Symphony Orchestra, Reinhard Goebel; Sony 2020

Dr Jacek Kornak