Odbudowa Europy. Sektor kultury i kreatywny przed i po covid-19
W wyniku pandemii najbardziej cierpią sztuki sceniczne (spadek obrotów o 90% w 2020 w stosunku do 2019) i muzyka (spadek o 76%), ale spadki na średnim poziomie -30% notują prawie wszystkie branże artystyczne oprócz sektora gier. Efekty tej katastrofy będą odczuwane przez dekady. Najnowsze badanie EY pokazuje dramatyczną sytuację kultury, ale wskazuje też, że to właśnie sektor kreatywny może być kluczem do odbudowy gospodarczej Europy po pandemii covid-19.
Kultura i sektor kreatywny zatrudniają ponad dwa razy tyle osób co telekomunikacja i przemysł samochodowy razem wzięte. Przed pandemią rozwijały się szybciej niż europejska średnia i stanowiły 4,4% PKB Unii Europejskiej. Covid-19 uderzył jednak z niespotykaną siłą w całą branżę, która ucierpiała bardziej niż turystyka i niemal w takim samym stopniu co transport lotniczy. Jedynie sektor gier wideo odnotował w roku 2020 wzrost obrotów o 9% w stosunku do roku 2019.
Skalę kryzysu widać na przykładzie obniżki o 35% wysokości tantiem pobieranych przez organizacje zbiorowego zarządzania (OZZ) na rzecz autorów i wykonawców, których przychody drastycznie spadną w 2021 i 2022 r. Cyfrowe uczestniczenie w kulturze nie rekompensuje w większości branż strat przychodów z nośników fizycznych (książek, gazet itd.) i z wydarzeń. W sektorze muzycznym sprzedaż fizycznych nośników (płyt CD i winylowych) spadnie o 35%, podczas gdy przychody cyfrowe dla przemysłu fonograficznego wzrosną prawdopodobnie jedynie o 8%. Takie same trendy dotyczą sektora filmowego, który obserwuje spadek przychodów pochodzących z europejskich kin na szacunkowym poziomie -75% w 2020 r.
Europa Centralna i Wschodnia są poszkodowane najbardziej. Na przykład w Polsce wciąż nie ma rozwiązań, które wspierałyby kulturę bez obciążania budżetu państwowego. „Chodzi o opłatę reprograficzną od sprzętów elektronicznych – smartfonów i tabletów. To rozwiązanie z powodzeniem funkcjonuje w Europie jako sprawiedliwe wsparcie dla twórców. Jedynie w Polsce producenci urządzeń skutecznie blokują opłatę i nie chcą podzielić się z twórcami minimalnym ułamkiem swoich zysków. A przecież bezprecedensowy popyt na nowoczesne urządzenia elektroniczne jest napędzany właśnie przez kulturę” – mówi Krzysztof Lewandowski, dyrektor generalny ZAiKS-u. „Środowisko artystyczne liczy też na skuteczną implementację dyrektywy o prawie autorskim na jednolitym rynku cyfrowym, dzięki której twórcy będą dostawali adekwatne wynagrodzenie za wykorzystanie ich utworów online” – dodaje. Uregulowanie tych kwestii jest tym istotniejsze, że skala odbioru kultury w internecie, na nowoczesnych urządzeniach mobilnych, jest ogromna i wciąż rośnie. Jak pokazuje badanie EY, 81% internautów w UE korzystało w 2018 r. z internetu w większym stopniu na potrzeby muzyki, filmów i gier niż zakupów czy mediów społecznościowych.
Nie sposób przewidzieć, jakie restrykcje pandemiczne spotkają nas w 2021 roku i w kolejnych latach, ale z pewnością zdolność sektora kultury do utrzymania i zwiększenia inwestycji w nowe projekty, twórczość i innowacje stoi pod poważnym znakiem zapytania. Nie wiadomo też, jak zachowają się odbiorcy kultury po ustaniu reżimu sanitarnego. Czy będą mieć środki na uczestniczenie w kulturze i czy nie będą się obawiać udziału w wydarzeniach kulturalnych? Niedawne badanie EY Future Consumer Index pokazało, że 46% respondentów nie czułoby się komfortowo, idąc na koncert w ciągu najbliższych kilku miesięcy, a 21% stwierdziło, że odczuwałoby dyskomfort przez najbliższe kilka lat.
Eksperci wskazują jednak, że sektor kultury i kreatywny – jeśli tylko uzyska adekwatne wsparcie – dzięki sile indywidualnych i kolektywnych talentów europejskich, będzie stanowił motor odbudowy społecznej i gospodarczej po covid-19.
English version HERE
{info pras}