I gra gitara
EWA CHAMCZYK: Struny, pudło rezonansowe, gryf, progi, podstrunnica i mamy jeden z najpopularnych instrumentów świata. Wszechobecność gitary nikogo chyba nie dziwi. Jest instrumentem uniwersalnym – występuje w zespołach rockowych, popowych, folkowych, przy ogniskach, na domówkach i w filharmoniach. Jest wszędzie, ale co do jej pochodzenia naukowcy ciągle spekulują.
Niektórzy uważali gitarę za potomkinię starogreckiej kithary. Inni zaś widzieli jej przodków w lutni długoszyjkowej z wczesnej Mezopotamii i Anatolii lub koptyjskiej lutni z Egiptu. A jak znalazła się w Europie? Nad tym do dziś zastanawiają się badacze: czy jej korzenie sięgają Starego Lądu, czy przeciwnie, przywędrowała w Średniowieczu wraz z Arabami. Wiadomo na pewno, że pierwsze gitary z zakrzywioną talią pojawiły się w Hiszpanii i na prowincjach włoskich w czasach Renesansu. Ale to Królestwo Hiszpanii stało się ojczyzną tego instrumentu. Już wtedy instrumentów z rodziny lutni używano w muzyce świeckiej. Towarzyszyły wędrownym i nadwornym śpiewakom, zawodowcom i amatorom. Z czasem kompozycje wokalne zaczęto przepisywać na instrumentalne, by wreszcie mogły wydostać się spod hegemonii głosu ludzkiego.
Święto Gitary
Kto chciałby w tym roku zasłuchać się w utworach napisanych specjalnie na gitarę lub zaaranżowanych na ten instrument, zapraszamy szczególnie:
do Poznania – na 11. Akademia Gitary Festiwal – od 17 sierpnia do 3 września.
do Tychów – na XVII Śląską Jesień Gitarową – od 21 do 27 października.
Hiszpański klasyk
Początkowo gitara miała cztery struny, potem pięć. Dziś może ich mieć nawet dwanaście. Najpopularniejszy współcześnie model sześciostrunowy powstawał na przełomie XVIII i XIX w. Około 40 lat później Hiszpan Antonio de Torres zaprojektował instrument o dużym i cieńszym pudle rezonansowym, znany dziś jako gitara klasyczna. W tym czasie gitara zyskała popularność zarówno jako instrument koncertowy, jak i amatorski. Popularnym gitarzystą był Niccolo Paganini, bardziej znany dziś jako skrzypek i altowiolista. Jednak wirtuozów gitary nie brakowało. W Europie wyróżniali się m.in. Gaspar Sanz, Robert de Visee, Fernando Sor czy Joseph Kaspar Mertz. Ale najwięcej współczesna technika gitarowa zawdzięcza Franciscowi Tarredze. Zreformował grę, ustanowił układ ciała wykonawcy i sposób użycia podnóżka. Skomponował także szereg utworów koncertowych i pedagogicznych, które dziś są podstawą repertuaru każdego gitarzysty. Krokiem milowym ku wyniesieniu gitary do roli instrumentu koncertowego była działalność XX-wiecznych artystów: Andreasa Segovii, Heitora Villa-Lobosa i Manuela de Falli. To właśnie de Falla w 1920 r. skomponował utwór „Le Tombeau de Claude Debussy”, jako dowód na to, że gitara jest szczególnie przystosowana do wymagań muzyki współczesnej. I miał absolutną rację.
Potrzeba matką wynalazków
Wiek XX można z powodzeniem nazwać stuleciem gitary. Korzystali z niej wykonawcy prawie wszystkich gatunków muzycznych. Gitara musiała spełniać trudne wymagania. Powstawały więc coraz to nowe instrumenty na jej bazie. I tak gitara akustyczna, gdzie struny nylonowe zastąpiono metalowymi, zyskała różnorodną barwę – od jasnej i ostrej przy strunniku, do łagodnej w pobliżu gryfu. Jednak prawdziwym hitem okazała się gitara elektryczna. Powstała w skutek dramatycznych losów niejakiego George’a Beauchamp’a, który w 1931 r. stracił pracę u producenta gitar National. Dla zabicia czasu, za pomocą prostych narzędzi, eksperymentował przy stole kuchennym. I w ten sposób stworzył pierwszy przetwornik gitarowy. A potem sprawy potoczyły się lawinowo. W 1949 r. Leo Fender stworzył pierwszą komercyjną gitarę bez pudła rezonansowego. Przyczynił się także do powstania gitary basowej. Ta z kolei miała wzmocnić słaby dźwięk kontrabasów, zagłuszanych przez inne gitary.
O technikach słów kilka:
HAMMER-ON
„Młoteczkowanie”. Dźwięk wydobywa się nie przez szarpnięcie struny prawą ręką, lecz przez uderzenie w strunę palcem lewej ręki. Zupełnie jak młoteczkiem. W tabulaturze oznaczony znaczkiem h.
PULL-OFF
Dźwięk powstaje poprzez dynamiczne oderwanie palca od struny.
SLIDE
Dźwięk powstaje poprzez przesunięcie palca wzdłuż struny z jednego progu na inny. Pierwszy dźwięk wydobywany jest poprzez szarpnięcie struny prawą ręką, potem następuje slide. Możliwe są „ślizgi” zarówno w górę, jak i w dół.
VIBRATO
Przy długim dźwięku, gitarzysta wykonuje delikatne, szybkie ruchy opuszkiem palca przyciskającego strunę, dzięki czemu powstaje wibrujące brzmienie.
Nie tylko chwyty
Gitara daje niesłychanie ciekawe możliwości brzmieniowe. Wszystko za sprawą szerokiego wachlarza technik wydobycia dźwięku. Bo przecież obok gry palcami możliwa jest gra kostką lub tzw. pazurkami, albo jednoczesna gra palcami i kostką, tzw. technika hybrydowa. Ale za efekty odpowiedzialna jest nie tylko prawa ręka. Pole do popisu ma i lewa. Może ona pomóc w realizacji różnych technik, np. staccato, legato, hammer-on, pull-off, slide czy vibrato. Bardzo popularną i widowiskową jest technika arpeggio, czyli szybkie granie dźwięków akordu pojedynczo. Jednak najtrudniejszym, ale i najbardziej efektownym sposobem gry jest tremolo. Daje ono efekt nieprzerwanej melodii z akompaniamentem, co znakomicie pokazuje utwór wspomnianego już Francisca Tarregi „Recuerdos de la Alhambra”.
Dla każdego
Gitara jest instrumentem bardzo ekonomicznym. Najprostszy egzemplarz można kupić za kilkaset złotych. Do tego ma stosunkowo nieduże gabaryty, więc nie sprawia trudności w transporcie. Co więcej, obecna jest w niemal każdym rodzaju muzyki. Ale chyba największą zaletą gitary jest jej wszechstronność. Można na niej wykonywać linię melodyczną i jednocześnie świetnie akompaniować – wokaliście lub innym muzykom w zespole. I co najważniejsze, każdy może nauczyć się grać na gitarze. Mimo że dla nabrania biegłości potrzeba wielu lat ćwiczeń, to proste chwyty, czyli akordy, można poznać w jeden niezapomniany wieczór przy ognisku.