Beethoven na ostro
OSKAR ŁAPETA: Wydawać by się mogło, że symfonie Ludwiga van Beethovena są już tak przez dyrygentów i orkiestry zgrane, że nie da się w tym repertuarze powiedzieć ani nic nowego, ani ciekawego. Tymczasem Sir Simon Rattle wespół ze swoimi Berlińczykami postanowił udowodnić, że jest inaczej.
Jedno jest pewne - sposób wykonywania symfonii Beethovena uległ w ostatnich latach dużym zmianom. Nawet wielkie orkiestry nie będące przecież, jak Berlińczycy, zespołami historycznie poinformowanymi, zmieniły sposób gry. Dyrygenci narzucają szybsze tempa, większą wagę przykładają do niuansów rytmicznych niż do soczystych, rozlewnych melodii; uwypuklają środkowe głosów i niuanse kolorystyczne; mniej tu też emfatycznych, melodramatycznych gestów i pustej retoryki, tak skrzętnie wykorzystywanej przez wielu dyrygentów starej daty.
Wszystkie te rzeczy znajdziemy w nagraniach Rattle'a. To Beethoven zaprezentowany w rześki sposób, grany szybko, ostro i całkowicie wyzuty z patosu i sentymentalizmu. Myliłby się jednak ten, kto zarzucałby tym kreacjom bezduszność czy brak wyczucia. Są tu momenty o ekspresji wręcz rozdzierającej - jak choćby marsz żałobny w Eroice czy druga część Siódmej. Jest tu mnóstwo zaangażowania, mnóstwo żywej, kipiącej wręcz energii, ale też wiele wyczucia na strukturę muzyki, na subtelne różnicowanie tempa i ekspresji. Rewelacyjnie wypadają lżejsze, bardziej klasycyzujące symfonie - Pierwsza, Druga, Czwarta i Ósma. To trzeźwe podejście świetnie sprawdza się w Pastoralnej, którą tak łatwo utopić w lepkim i ciężkim sosie sentymentalizmu. Berlińczycy pod Rattlem w udany sposób balansują pomiędzy umiejętnym budowaniem struktury, a elementami programowymi. Kapitalnie wypada Siódma, żwawa, energiczna, z porywającym, zagranym w zawrotnym tempie finałem.
Czy wszystkie interpretacje są tu wobec tego tak samo interesujące? Nie do końca satysfakcjonuje finał Piątej. Niektóre pomysły - jak choćby wydobycie fletu piccolo w zakończeniu - są wręcz identyczne z pomysłami Stanisława Skrowaczewskiego z jego cyklu. Również Dziewiąta, choć oczywiście zagrana wyśmienicie, wydała mi się chłodna i bezosobowa, pozbawiona ognia i pazura.
Box jest wydany absolutnie przepięknie. Ten cykl jest oparty na edycji partytur opracowanej przez Jonathana del Mara i wydawanej w latach 1996 - 2000. Esej tego badacza jest też zresztą załączony do wydawnictwa i znacząco je wzbogaca. Polecam!