Przemierzając chaos [przed nami Międzynarodowe Dni Messiaena]

Przemierzając chaos - tak brzmi motto najnowszej edycji Międzynarodowych Dni Messiaena, które odbywać się będą w dniach od 12 do 15 stycznia 2023 r. w Zgorzelcu i Görlitz. Już po raz szósty festiwal zaoferuje wyjątkowe, różnorodne przeżycia kulturalne po obu stronach Nysy. W programie festiwalu koncerty, oprowadzania, dyskusje panelowe, rozmowy z kompozytorami i uczniami Messiaena, ciekawa wystawa i nabożeństwo.

Rdzeń Międzynarodowych Dni Messiaena stanowi poruszająca historia byłego niemieckiego obozu jenieckiego Stalag VIII A oraz refleksja nad muzyczną twórczością Oliviera Messiaena. Temat przewodni tej edycji „Przemierzając chaos” ponownie łączy w sobie lęki i nadzieje dnia dzisiejszego z tymi, które odczuwali w przeszłości jeńcy wojenni, m.in. Olivier Messiaen.

 

Podczas II wojny światowej, Görlitz stało się ważnym miejscem w historii muzyki XX wieku. 15 stycznia 1941 roku więziony w obozie jenieckim Stalag VIII A francuski kompozytor Olivier Messiaen wraz z trzema współtowarzyszami niedoli wykonał tam po raz pierwszy swój słynny Kwartet na koniec czasu. Od 2008 roku z inicjatywy niemieckiego stowarzyszenia Meetingpoint Memory Messiaen oraz polskiej Fundacji Pamięć, Edukacja, Kultura w rocznicę tego szczególnego wydarzenia w Miejscu Pamięci Stalag VIII A w Zgorzelcu organizowany jest koncert, podczas którego można usłyszeć ten wyjątkowy utwór. W 2017 roku koncert został rozbudowany o dodatkowe wydarzenia. Tak powstał festiwal Międzynarodowe Dni Messiaena, który upamiętnia prapremierę Kwartetu, a także losy 120 000 jeńców wojennych, którzy trafili do obozu.

 

Nadchodzące Dni Messiaena odbędą się pod hasłem „przemierzając chaos”. Wydarzenia festiwalowe odwoływać się będą do naszych współczesnych lęków i nadziei – pandemii, która odcisnęła swój ślad na poprzednich edycjach, a teraz kryzysu, odradzających się w Europie demonów i wojny w Ukrainie, która ożywia i materializuje historyczny rdzeń festiwalu. Chaos i zmiana są nieodłącznymi elementami ludzkiego życia, w których postaramy się odnaleźć stałe wartości, kamienie milowe, na których wyrośnie przyszłość.

 

Szczegółowy program wydarzeń oraz informacje nt. biletów dostępne są na stronie www.pl.messiaen-tage.eu.
 

PROGRAM

CZWARTEK, 12 STYCZNIA:

Godz. 18.00 – wystąpienie inauguracyjne prof. dr. Petera Olivera Loewa w Forum Kultury Synagoga Gӧrlitz, wstęp wolny
 

Dyrektor Niemieckiego Instytutu Spraw Polskich w Darmstadt podzieli się z nami swoimi osobistymi doświadczeniami i analizą na temat „przemierzania chaosu” w kontekście polsko-niemieckim
i europejskim.
 

Godz. 20.00 – Koncert organowy „Wir dźwięków w wędrówce przez wieki” w katedrze św. Jakuba w Görlitz i rozmowa z Danielem Schlee, uczniem Messiaena. Wydarzenie biletowane.
 

Co się z nami dzieje, gdy dajemy się prowadzić wszechogarniającej muzyce – gdy wędrujemy przez szał dźwięków? Przewodnikami po utworach Bacha, Messiaena, Stockhausena, Blarra, Schleego będą Denny Wilke, Filip Presseisen, Christian Kühne, Mi-Seon Kim.

 

PIĄTEK, 13 STYCZNIA:

Godzina 17.00 – oprowadzenie po terenie byłego obozu jenieckiego Stalag VIII A, Zgorzelec-Koźlice. Oprowadza prof. Rolf Karbaum. Bilet 20 zł

Podczas oprowadzania opowiedziana zostanie historia powstania obozu jenieckiego Stalag VIII A oraz kulisy budowy Europejskiego Centrum Pamięć, Edukacja, Kultura

 

Godzina 18.00 – otwarcie wystawy „Muzyka w okupowanej Polsce 1939-1945” w Europejskim Centrum Pamięć, Edukacja, Kultura w Zgorzelcu. Wstęp wolny

 

Wystawa autorstwa dr Katarzyny Naliwajek-Mazurek z Instytutu Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego wraca nad Nysę po 11 latach. Po raz pierwszy sprowadził ją do nas w 2011 roku dr Albrecht Goetze. Była wówczas prezentowana w Gӧrlitz. Autorka przedstawia skutki polityki Trzeciej Rzeszy na terenach Polski czasu II wojny światowej: niszczenie kultury i muzyki polskiej, wraz z towarzyszącymi jej prześladowaniami i eksterminacją na tle rasowym i narodowościowym. Autorka opisuje formy życia muzycznego, jakie były możliwe w tych warunkach, oraz losy poszczególnych muzyków, ze szczególnym uwzględnieniem Warszawy. 

 

Uzupełnieniem i niejako komentarzem do wystawy będzie film Ute Friederike Jürß i Martiny Doerry „DECYZJA – Wilm prowadził podwójne życie” o oficerze Wehrmachtu Wilmie Hosenfeldzie, oprawcy i pomocniku prześladowanych, w tym m.in. Władysława Szpilmana.

 

Godzina 20.00 – Koncert Ani Vegry (sopran) i Katarzyny Wasiak (fortepian) - „Ci, którzy ratują się piosenką” z moderacją Franka Hardersa-Wuthenowa w Europejskim Centrum Pamięć, Edukacja, Kultura w Zgorzelcu – Koźlicach. Wydarzenie biletowane.

 

W biografie kompozytorów, których utwory złożą się na koncert, wpisane są dramatyczne przemiany zachodzące w Europie XX wieku. Wojna, prześladowania i wygnanie zostawiły swój ślad w ich twórczości, a jednak ich piosenki są dowodem głębokiego humanizmu i wiary w siłę kultury, która przełamuje narodowe uprzedzenia, stając się najważniejszą barykadą przed barbarzyństwem.

 

SOBOTA, 14 STYCZNIA

Godzina 10.00 – Panel dyskusyjny: Praca przymusowa w miastach - wpływ na przemiany życia codziennego, prowadzenie Daniel Breutmann i Isabel Panek w centrum Rabryka – Werk 1 w Gӧrlitz. Wstęp wolny.

 

Görlitz, jak wiele miast Trzeciej Rzeszy, korzystało z pracy przymusowej jeńców wojennych. Przymusowa praca sprawiała, że jeńcy byli bezpośrednio widoczni zarówno w przestrzeni publicznej miasta, jak i w licznych zakładach. Jak powstanie obozu, codzienna obecność jeńców i cywili pracujących przymusowo wpłynęło na życie miasta? Jak na jeńców wojennych reagowało społeczeństwo? Jakiego rodzaju i gdzie wykonywali przymusową pracę? Dlaczego wiele informacji na ten temat wymazało się z pamięci mieszkańców Görlitz?

 

Godzina 12.00 – spacer filozoficzno-duchowy, którego bohaterami będą Olivier Messiaen i Jakub Böhme. Johannes Schäfer i Samuel Wagner poprowadzą uczestników spod domu Jakuba Böhme do Europejskiego Centrum Pamięć, Edukacja, Kultura, próbując pokazać co wspólnego mają ze sobą Olivier Messiaen i Jakub Böhme, ale też zachęcając do osobistego odkrywania swojej okolicy na nowo. Jak mijane na trasie miejsca łączą się, przenikają, a gdzie różnią się między sobą? Bilet 20 zł.

 

Godzina 15.00 – Mistyka i przyroda – jak Jakub Böhme i Olivier Messiaen pojmowali świat? Panel dyskusyjny z udziałem Thomasa Isermanna, Thomasa Daniela Schleego, prof. Stefana Keyma w Domu Jakuba Bӧhme na Przedmieściu Nyskim w Zgorzelcu. Wstęp wolny.

 

Godzina 17.00 – Życie nad Nysą. Moderowana przez Justynę David dyskusja panelowa z udziałem Agnieszki Bormann, Hanny Ilnickiej, Lothara Quinkensteina w centrum Rabryka – Werk 1 w Gӧrlitz. Wstęp wolny.

 

Jak zmieniało się życie po obu stronach Nysy przez ostatnie lata? Jak zmieniała się ponadgraniczna egzystencja, praca i komunikacja? Jak zmienia się teraz? Jakie przemiany są konieczne – a jakich byśmy sobie życzyli? Druga część programu będzie otwartym dialogiem i zaproszeniem publiczności do zabrania głosu w moderowanej dyskusji z gośćmi na podium.

 

Godzina 20.00 – Obdarz nas pokojem – koncert chóralny w wykonaniu Europa Chor Akademie pod dyrekcją Jana Hoffmanna oraz Thomasa Brommanna (organy) w Kreuzkirche, Görlitz. Wydarzenie biletowane.

 

Dzieła znanych kompozytorów reprezentujących różne kraje, epoki i style, jako wspólne wezwanie do pokoju na świecie. Usłyszymy dzieła m.in. Rheinbergera, Williamsa, Barbera, Purcella/Sandströma, Pendereckiego, Schönberga, Blacha, Messiaenowskie „O Sacrum Convivium!” oraz utwory ukraińskich kompozytorów Walentyna Sylwestra i Romana Rybaka.

 

NIEDZIELA, 15 STYCZNIA

Godzina 10.00 - Msza św. z kazaniem „Przemiany w chaosie” i muzyką organową Oliviera Messiaena w kościele katedralnym św. Jakuba w Gӧrlitz. Wstęp wolny.

 

Godzina 13.00 – oprowadzenie po miejscu pamięci Stalag VIII A w Zgorzelcu-Koźlicach. Oprowadzają: Kinga Hartmann – Wóycicka, kierowniczka Miejsca Pamięci Stalag VIII A i prezeska Fundacji Pamięć, Edukacja, Kultura oraz Aleksandra Grochowski, kierowniczka Stowarzyszenia Meetingpoint Memory Messiaen. Bilet 20 zł

 

Godzina 14.30 – recital fortepianowy Pierre’a-Laurenta Aimarda w Europejskim Centrum Pamięć, Edukacja, Kultura w Zgorzelcu. Wydarzenie biletowane.

 

W programie koncertu utwory Messiaena, Bacha, Liszta, Cage’a. Po koncercie dyskusja panelowa z Pierrem-Laurentem Aimardem, studentem Messiaena i prof. dr. Stefanem Keymem.

 

Godzina 17.00 – Koncert kameralny na finał w Europejskim Centrum Pamięć, Edukacja, Kultura w Zgorzelcu – Koźlicach. Wydarzenie biletowane.

 

Grupa Broken Frames Syndicate wykona „Kwartet na koniec czasu” Oliviera Messiaena oraz kwartet „Quatuor pour l'Aurore des Temps” (Kwartet na początek czasu) Camille van Lunen