Opera bez granic w MOCAK-u

Na scenę Festiwalu Opera Rara powraca A Madrigal opera, dzieło Philipa Glassa z pogranicza teatru eksperymentalnego i opery abstrakcyjnej. Sceniczny i dramatyczny kształt utworu, zgodnie z intencją kompozytora, zależy ostatecznie od reżysera. Glass rzuca wyzwanie – czyja wyobraźnia teatralna dokończy ten proces tworzenia?

Odpowiedź na to pytanie znamy już od 2017 roku, kiedy spektakl stworzony przez Krzysztofa Garbaczewskiego na zlecenie festiwalu spotkał się z dobrym przyjęciem publiczności i krytyki. Niestandardowa opera kameralna Glassa to dzieło dramaturgicznie otwarte – brakuje w nim treści teatralnej, aspektu narracyjnego, libretta czy partii wokalnych rozpisanych na recytatywy oraz arie. Glass pozostawia widzom, słuchaczom i reżyserowi szerokie możliwości interpretacyjne, a jednocześnie odkrywa przed nimi swoje upodobanie do eksperymentu i skupienia.

Dzieło otwarte to dzieło nieprzewidywalne

Idea stworzenia dzieła tak nieoczywistego zrodziła się po pierwsze z inspiracji szesnastowieczną tradycją włoskiego madrygału — Glass skomponował utwór na skromny sześciogłosowy zespół wokalny, z odstępstwem od reguły w postaci akompaniamentu skrzypiec i altówki. Minimalistyczna obsada wykonawcza nadała dziełu surowy charakter. Drugim impulsem dla kompozytora był świat tańca, w którym ostateczny kształt dzieła zależy od choreografa podporządkowującego muzykę dramaturgii. W rezultacie przy każdej próbie inscenizacji powstaje nowy i z początku nieprzewidywalny spektakl. A Madrigal opera nie ma określonej akcji dramatycznej, ale zachowuje charakterystyczną także dla późniejszych oper Glassa emocjonalność. Repetycje dźwięków, zapętlone frazy melodyczne i rytmiczne, śpiew na samogłoskach i madrygałowy chórek generują podniosły nastrój, budują napięcie. Specyficzna powtarzalność rozbija się i różnicuje wewnętrznie. Czy dla świeckiej muzyki renesansu, świata tańca i zapętlonych muzycznych fraz istnieje wspólny mianownik?

Garbaczewski odważnie przekracza granice

Krzysztof Garbaczewski stworzył wokół partytury Glassa inscenizację znajdującą się na pograniczu teatru tańca, formy i spektaklu performatywnego. Daleki od dosłowności, a bliski muzycznej abstrakcji, przedstawia scenariusz społecznej przemiany: od indywidualizacji do współpracy. Zafascynowany nowymi mediami i postępem technologicznym reżyser w swoich spektaklach z powodzeniem przeprowadza artystyczne eksperymenty, zadając w operze pytanie nie tylko o kondycję społeczeństwa, ale także o postać i wymiar sztucznej inteligencji. Za pośrednictwem teatru opowiada o sprawach egzystencjalnych, przedstawia obraz początku świata, zaskakuje metaforami, tworzy własną wizję, lecz spójną z charakterem muzyki (Anna S. Dębowska). Buduje inscenizację konkretną, ale na tyle abstrakcyjną, aby nie zbanalizować muzyki Glassa. Eksperymentowanie w operze jest nam potrzebne jak powietrze (Adam Suprynowicz).

Rara znaczy rarytas

A Madrigal opera powstała na zamówienie duńskiego teatru, Holland Festival i producenta Roberta Malascha w 1979 roku. W zależności od reżyserskiej interpretacji przyjmuje ona nowy kształt i znaczenie. Ekspresja kompozytora zlewa się z wypowiedzią reżysera, emocjonalność muzyki łączy się z wymową ruchu i ciała. Chociaż w warstwie muzycznej A Madrigal opera to dzieło powtarzalne, w ostateczności okazuje się bezprecedensowe, z każdym wystawieniem unikatowe. Rara (łac. „rzadka”) oznacza rarytas, i takim właśnie rzadko spotykanym dziełem jest A Madrigal opera. Nietypowe i abstrakcyjne w swoim gatunku, pozostaje też ewenementem w twórczości Glassa. To - utwór, który z końcem XX wieku zmienił rozumienie opery jako dzieła scenicznego, przekraczającego dziś granice pomiędzy gatunkami i formami muzycznymi oraz teatralnymi. Tę rzadko wystawianą kompozycję (czy tak mało jest odważnych, by podjąć wyzwanie Glassa?) mamy szansę ponownie usłyszeć (i zobaczyć!) podczas tegorocznej edycji festiwalu Opera Rara. Możemy przekonać się, czy opera, aktualnie, ma swoje granice. I czy one jeszcze istnieją?

Dla KBF Agnieszka Lakner, muzykolog

Teminy:

06.02.2019 godz. 20:00
08.02.2019 godz. 20:00
10.02.2019 godz. 20:00

{info. pras}