O muzykoterapii neurologicznej słów kilka
Muzyku, melomanie, czytelniku z muzyczną pasją! Jeśli chcesz przejść przez ten tekst bez zbędnych irytacji i poczucia sprzeciwu, musisz na chwilę zmienić sposób myślenia o tym , czym jest (lub może być) muzyka.
Muzyka dostarcza przeżyć estetycznych, pobudza wyobraźnię, działa relaksująco lub porywa do tańca. To wszystko dobrze wiemy. Oczywiście, w muzykoterapii wykorzystuje się ją do wyżej wspomnianych aktywności wraz z wszelkimi walorami artystycznymi. Są natomiast sposoby użycia muzyki lub jej elementów w nieco inny, ktoś mógłby powiedzieć- techniczny sposób.
Czy muzyka może uleczyć? Raczej nie (choć to zależy od punktu widzenia i definicji leczenia)... Muzykoterapia to nie magia. Może natomiast pomóc w dochodzeniu do zdrowia, a czasem nawet natychmiast wpłynąć na funkcjonowanie człowieka.
Rozbierzmy więc na początek muzykę na czynniki pierwsze.
Rytm.
Ciągle w nas wszystko rytmicznie gra. Oddech, bicie serca, czasami palce na blacie w akompaniamencie sercowego accelerando... Ale to co w człowieku zdaje się być najbardziej zrytmizowane to chód. O rytmicznej muzyce w hipermarketach dużo się już mówiło. W warunkach szalonych, przedświątecznych zakupów nogi też może przyspieszają, wraz z całą resztą ciała, ale celem działań specjalistów umilających nam czas w Tesco nie jest bynajmniej terapia klienta.
Jak więc użyć siły zaklętej w rytmie?
Wystarczy włączyć metronom. Jego regularne uderzenia mogą być swego rodzaju wskazówką do wykonania ruchu u ludzi cierpiących na Parkinsona, zwyrodnieniową chorobę ośrodkowego układu nerwowego. Osoba taka ma trudności z utrzymaniem równowagi, szura nogami, stawia małe kroki będąc niepewną kolejnych, co często prowadzi do upadków.
RAS (Rhythmic Auditory Stimulation) „napędza” system motoryczny w spód jasny, uporządkowany i miarowy. Odległość czasowa pomiędzy kolejnymi uderzeniami jest identyczna. Daje tym samym osobie dotkniętej chorobą Parkinsona informację kiedy postawić kolejny krok. Skuteczność takiego oddziaływania została potwierdzona w wielu badaniach naukowych.
System motoryczny jest bardzo wrażliwy na informacje docierające drogą słuchową. Wyobraźmy sobie , że mamy zatyczki w uszach i musimy poruszać się do rytmu, który ktoś wymachuje nam ręką. Prawda, że lepiej idzie z zamkniętymi oczami, ale bez zatyczek w uszach i przy muzyce z mocno zaznaczonym pulsem?
RAS to jedna z 20 technik Muzykoterapii Neurologicznej. Twórcą modelu jest Michael H. Thaut, który wraz z grupą współpracowników w Centrum Badań Biomedycznych w Muzyce (The Center for Biomedical Research in Music ) działającym przy Uniwersytecie Stanowym w Kolorado od wielu lat prowadzi badania nad wykorzystaniem muzyki w terapii. Czego dotyczą inne techniki Muzykoterapii Neurologicznej?
Weźmy melodię- nucić każdy może. No właśnie. Osoby z afazją motoryczną, która spowodowana jest uszkodzeniem tylnej części dolnego zakrętu czołowego, nazywanego ośrodkiem Broki, mają duże trudności z mówieniem lub wcale nie są w stanie posługiwać się mową. Zaskakujące jest jednak to, że są oni w stanie nucić, a często nawet śpiewać!
Neuromuzykoterapeutyczna technika MIT (Melodic Intonation Therapy) jest stosowana w rehabilitacji mowy u osób z afazją Broki. To co odróżnia MIT od tradycyjnych terapii logopedycznych to dodanie melodii do wypowiadanych słów lub (w późniejszych etapach terapii) zdań. Pomocne też okazuje się wystukiwanie rytmu ręką pacjenta oraz akcentowanie ważniejszych części wypowiedzi. Twórcy MIT wskazują te elementy jako kluczowe. Inni naukowcy podkreślają jeszcze wolne, miarowe tempo śpiewanych słów. Prowadzone są liczne badania nad mechanizmami mózgowymi odpowiadającymi za skuteczność tej terapii, nie można jeszcze jednak stwierdzić ze 100 procentową pewnością jak to dokładnie działa. Mózg to bardzo skomplikowany organ. Pewne jest jednak to, że ta muzyczna terapia ułatwiła życie wielu osobom.
Dodajmy teraz do melodii strukturę- stały kierunek, konkretny rytm, czas trwania. Po co? Takie uporządkowanie- np. w formie znanej piosenki, może przyczynić się do zwiększenia świadomości pomijanej strony przestrzeni u osób z zespołem zaniedbywania stronnego. Pacjent nie zauważa połowy przestrzeni (najczęściej lewej) po przeciwnej stronie do uszkodzonej półkuli. Poproszony o namalowanie zegara, wszystkie cyfry (od 1 do 12) umieści w obszarze przeznaczonym dla cyfr od 1do 6- ominie lewą stronę tarczy. Co ma z tym wspólnego muzyka?
MNT (Musical Neglect Training) to kolejna technika muzykoterapeutyczna wykorzystywana w rehabilitacji neurologicznej. Pacjent gra gamę lub znaną melodię na np. ustawionych przed sobą sztabkach. Początkowo instrumenty ustawiane są po świadomej stronie ciała. Z czasem odległości pomiędzy nimi zwiększają się tak, żeby przekroczyć linię widzenia. Ustrukturalizowana melodia jest informacją- „czegoś mi tu brakuje!„ . Muzyka- lub pojedyncze bodźce słuchowe ( np. uderzenie w talerz) przyciągają uwagę, kierując ją na zaniedbywaną stronę.
Jak już zostało wspomniane, technik Muzykoterapii Neurologicznej jest 20. Niestety w Polsce są jeszcze bardzo mało znane- certyfikowane szkolenia odbywają się w Europie dość rzadko, a literatury dotyczącej NMT w naszym ojczystym języku praktycznie nie ma. Zachęconych do zgłębiania zagadnienia może zainteresować np. książka M.H. Thauta i V. Hoemberga „Handbook of Neurologic Music Therapy”.
Warto pamiętać, że istnieje również wiele innych modeli i podejść w muzykoterapii wykorzystujących muzykę na bardzo różne sposoby, w rozmaitych zaburzeniach i okolicznościach.
Muzykoterapia to nie tylko relaks i śpiewanie dla poprawy nastroju. Muzyka jest potężnym narzędziem, które potrafimy coraz lepiej i skuteczniej wykorzystywać w terapii.
Dla Presto – Marta Siepsiak