KRONOS QUARTET – "A Thousand Thoughts"

Genialny smyczkowy kwartet Kronos Quartet skończył w 2013 roku 40 lat. Artyści udowodnili w tym czasie, że są otwarci na różnorodną muzykę i inspirują ich dźwięki niemal ze wszystkich stron świata. Kolejnym dowodem na to jest najnowszy album A Thousand Thoughts.

A Thousand Thoughts to premierowe wydawnictwo Kronos Quartet, które wraz z pięciopłytowym boxem Kronos Explorer Series, jest częścią urodzinowej celebry. Na płycie znajdziemy 15 kompozycji inspirowanych różnymi regionami świata. Utwory zostały nagrane z pochodzącymi z nich muzykami. Znajdziemy tu kompozycje z Chin, Indii, Wietnamu, czy Szwecji. Niektóre z nich wyszły spod ręki legendarnych twórców, jak Astor Piazzolla, Omar Souleyman, Blind Willie Johnson.

Jubileusz stał się znakomitym pretekstem, aby namówić do ponownej współpracy troje byłych wiolonczelistów Kronos Quartet (Joan Jeanrenaud, Jennifer Culp, Jeffrey Zeigler). Pojawili się obok Sunny Yang, grającej w kwartecie na stałe od 2013 roku. Aż 10 z 15 kompozycji prezentowanych w albumie, nigdy wcześniej nie było wydanych.

Kronos Quartet niemal od samego początku słynął z tego, że chłonie, interpretuje i tworzy muzykę mającą swe korzenie prawie w każdym zakątku globu. I robi to w sposób niezwykle przekonujący. Jak ujął to "Los Angeles Times", zespół jest niczym "doskonały antropolog kultury" i tworzy "wspaniałe dokumenty muzyczne, mając zawsze uszy otwarte na nowe dźwięki".

Kronos Quartet, laureatom Grammy i wielu innych nagród, twórcom genialnej muzyki filmowej do obrazów Darrena Aronofsky'ego, którzy zjeździli z koncertami cały świat, bywali w Polsce i wielokrotnie oddali hołd muzyce Henryka Mikołaja Góreckiego, życzymy kolejnych wspaniałych lat pełnych pasjonującej muzyki!

Więcej o kompozycjach:

1. Tusen Tankar

Choć szwedzki tytuł tego utworu dał tytuł całej płycie, jego genezy można również z powodzeniem szukać w Danii, czyli wysuniętym najbardziej na południe miejscu zamieszkałym przez ludność nordycką. W minionych paru dekadach nastąpił prawdziwy renesans folkowej muzyki skandynawskiej, tej najbardziej tradycyjnej, której echa słychać w interpretacjach Kronos Quartet, zwłaszcza w partiach skrzypiec. Zespoły folkowe bardzo często łączyły w swoich kompozycjach elementy taneczne oraz stare ballady, a prezentowany utwór jest tego dobrym przykładem. Muzycy Kronos Quartet zwrócili na niego uwagę dzięki grupie Triakel, a to z powodu niezwykle emocjonalnych partii wokalnych Emmy Härdelin, córki szwedzkiego skrzypka folkowego. W interpretacji grupy Triakel, Emma śpiewa do podkładu skrzypiec i fisharmonii. To zainspirowało brzmienie wersji Kronos Quartet. Oryginalny tekst przetłumaczono na angielski między innymi tak: "A thousand thoughts oppress me/ For love of one who can't be mine". W melodii silnie wyczuwalna jest tęsknota.

2. Dark Was The Night, Cold Was The Ground

W grudniu 1927 roku Columbia Records sfinansowała nagrania piosenek Blind Willego Johnsona, w ramach serii wydawniczej, która skierowana była do czarnych mieszkańców USA. Sesja odbyła się w Dallas. Johnson, który później stał się legendą bluesa, nie postrzegał swojej muzyki w kontekście świeckim, lecz raczej widział ją jako przedłużenie religii, którą gorliwie wyznawał. "Dark Was The Night" to nic innego, jak wymiana zdań pomiędzy księdzem a wiernymi. Zdanie z hymnu "Dark Was The Night And Cold Was The Ground On Which Our Lord Was Laid". W grze Willie wykorzystał najprawdopodobniej scyzoryk, który ślizgał po strunach. Muzyce odpowiadał wokalnymi pojękiwaniami. Opracowanie Kronos Quartet wcześniej, w 2009 roku, zostało zamieszczone na składance dla Red Hot Organization, walczącej z AIDS i HIV. David Harrington używa szyjki od butelki do gry na skrzypcach, którym założył struny od gitary, zaś Jeffrey Zeigler ślizga ołówek po strunach wiolonczeli. Hank Dutt w partii altówki wskrzesza wokal Blind Willego.

3. La Sidounak Sayyada

Syryjczyk Omar Souleyman stał się najlepszym przedstawicielem tanecznej muzyki swego kraju (dabkè) na długo przed tym, jak wybuchła w nim wojna domowa. Konflikt znacząco utrudnił dostęp do muzyki jego i innych twórców z Syrii. Omar musiał prezentować swoje wysoce energetyczne piosenki, gdy tylko nadarzyła się okazja występu za granicą. I tak, przykładowo, w 2013 roku Souleyman pojawił się na koncercie z okazji wręczenia Pokojowej Nagrody Nobla. Jego utwory wydała zlokalizowana w Seattle wytwórnia Sublime Frequencies i dzięki temu twórczość Syryjczyka poznali muzycy Kronos Quartet. Amerykanom udało się przełożyć kompozycję, w której jest mocny house'owy beat, a nad nim unoszą się dźwięki elektrycznego buzuki, klawiszy oraz wokal Omara, bez większej utraty energii. Tytuł utworu po angielsku brzmi: “I'll prevent the hunters from hunting you".

4. Luu thuy truong

W czasie, jaki minął od zakończenia wojny w Wietnamie, w pokojowy sposób rozwinęły się handel i turystyka, zaś kultura muzyczna w swej tradycyjnej postaci, odżyła. Kim Sinh, ślepy gitarzysta, był jednym z głównych twórców nurtu cai luong, czyli mieszaniny teatru i muzyki folkowej, spopularyzowanej w czasie, gdy Wietnam znajdował się pod dominacją francuską. Styl ten miał pewne podobieństwa do chińskiej opery. Odświeżone kompozycje Kima stały się częścią projektu z udziałem Ry'a Coodera i wietnamskich gitarzystów, inspirując przy okazji Wietnamkę z Kalifornii Vân-Ánh Vanessę Võ. Słychać to w tym właśnie utworze, który wykonuje ona z zespołem Kronos Quartet na đàn tranh (odmianie cytry). Aby jak najlepiej oddać brzmienie cai luong, David Harrington używa kawałeczków papieru dla wytłumienia skrzypiec, John Sherba uderza w struny pałeczkami używanymi do jedzenia, Jeffrey Zeigler gra pizzicato tuż przy mostku wiolonczeli, zaś altówka Hanka Dutta ponownie pełni rolę imitatora wokalu. Vân-Ánh Vanessa Võ cierpliwie uczyła muzyków Kronos Quartet złożoności wietnamskiej intonacji, a o sukcesie jej pracy przekonał ją wyraz twarzy Kima po tym, jak za pośrednictwem Skype'a usłyszał wersję stworzoną przez Harringtona i jego współpracowników.

5. Aha Gèdawo

Do czasu, gdy w 1997 roku paryska wytwórnia Buda Musique zaczęła zapoznawać świat z asymetrycznymi rytmami, pełnymi niepewności pentatonicznymi melodiami i intensywnymi deklamacjami, muzyka z Etiopii była nieznana, podobnie jak język tego kraju i wymowa imion oraz nazwisk. Pracujący w wytwórni producent Francis Falceto zatrudnił Kronos Quartet do udziału w nagraniach kompozycji na serię wydawnictw poświęconych muzyce etiopskiej. Zrobił to po tym, jak zobaczył w Paryżu reakcję Davida Harringtona na niesamowity występ etiopskiego muzyka i kompozytora Gétachèwa Mèkuryi. "Mèkurya jest jak dzikus grający na saksofonie" – wspomina David. "Trochę przypomina Sun Ra, przywdziewa różne kostiumy, wciela się w rozmaite persony". Styl Etiopczyka ukształtował się w latach 60., złotych czasach dla etiopskiej muzyki popularnej. Zakorzeniony jest w shellèli, tradycyjnej muzyce tego kraju, improwizowanej, agresywnej pod względem deklamacji wokalnej. Kojarzonej najczęściej z bitwami, obecnie częściej słyszanej na weselach.

6. An Buachaillin Bàn

Kiedy David Harrington i jego żona Regan odwiedzili Irlandię, wybrali się na koncert akordeonisty i kontynuatora tradycji muzyki Zielonej Wyspy, Tony'ego MacMahona. Kupili płytę z jego interpretacjami tradycyjnych pieśni, a na niej była prezentowana piosenka. Z celtyckiego tytuł tłumaczy się na angielski "The Fair-Haired Boy" (chłopiec o ładnych włosach). "W tonie i w rytmie instrumentu było coś, co nas poruszyło" – wspomina David. Muzyczne korzenie MacMahona znajdują się w zachodnim hrabstwie Clare, gdzie często odwiedzają się muzycy wykonujący tradycyjne pieśni. W tym takie jak prezentowana, smutna kompozycja, którą Tony otwiera swoje koncerty. Jak wyjaśnia Irlandczyk: "W obecnych czasach utrata miłości jest tym, co wywołuje smutek każdego człowieka, bez względu na to, gdzie się mieszka". Kronos Quartet delikatnie zmienił klimat pieśni, subtelnie wspierając grającego gościnne solo MacMahona.

7. The Round Sun And Crescent Moon In The Sky

Zanim w 2010 roku doszło do premiery "A Chinese Home", czyli multimedialnego efektu współpracy Kronos Quartet i Chinki Wu Man, David Harrington, Wu Man, a także zaangażowany w projekt reżyser teatralny Chen Shi-Zheng, godzinami studiowali na YouTubie nagrania z chińskimi tradycyjnymi instrumentami. Pierwsza część "Chińskiego Domu", czyli to, co mamy na prezentowanej płycie, jest efektem długotrwałej nauki muzyków Kronos Quartet tego, jak posługiwać się gongami, bambusowymi piszczałkami wzmocnionymi trzciną. Hank Dutt grając na swojej altówce zastosował smyczek z końskiego włosia. Dla odtworzenia zabawności chińskiego kukiełkowego teatrzyku rodem z północnej części Państwa Środka, do Wu dołączają wokalnie Dutt oraz Jeffrey Zeigler. Śmiech, który słychać w nagraniu, nie był wymuszony.

8. Eviç Taksim

Tradycyjna muzyka turecka, jak i instrumenty, na których ją wykonywano, mają o wiele dłuższą historię niż pierwsze o nich wzmianki, pochodzące z czasów imperium otomańskiego, z XVII wieku. Długie, klasycznie zbudowane utwory w systemie melodycznym znanym pod nazwą makam, są poprzedzane albo zmieszanie z fragmentami improwizowanymi, czyli taksim. Prezentowany utwór oparty jest na mających sto lat nagraniach Tanburiego Cemila Beya, legendarnego tureckiego muzyka wirtuozowsko grającego na tanburze, odmianie lutni z długim gryfem. Kiedy David Harrington usłyszał melancholijne solo Beya na składance wytwórni Traditional Crossroads, powiedział: "Poczułem się jakby napisał to Hank Dutt".

9. Rangin Kaman (excerpt)

Ciężki los przypadł udziałem muzyków pochodzących z Afganistanu. Ich kraj, dotknięty przez okupacje i represje, nie jest najlepszym miejscem do ćwiczeń i dbania o zachowanie wielowiekowej muzycznej tradycji. Tradycji powiązanej z ragami z północnych Indii. W prezentowanej kompozycji słychać Homayuna Sakhiego, wirtuoza rubâba, afgańskiej odmiany lutni z krótkim gryfem, na której nauczył się grać dzięki ojcu, będącym dla niego mistrzem. Następnie rozwinął się ćwicząc w Indiach. Po inwazji ZSRR, Sakhi przeniósł się do Pakistanu, a potem do Fremont w Kalifornii, nieopodal Zatoki San Francisco. Skomponowany przez niego 28-minutowy "Rangin Kaman", to efekt współpracy z Amerykanami w ramach projektu Aga Khan Music Initiative. Utwór reprezentuje szerokie spektrum tego, co kryje się pod pojęciem "muzyka z Afganistanu", zawierając przy okazji wpływy zachodnie. Stąd angielski tytuł "Rainbow" (tęcza), oddający wielobarwność kompozycji. Z zespołu towarzyszącego Sakhiemu słychać tu Salara Nadera na tabli i Abbosa Kosimowa na tradycyjnych perkusjonaliach, doyrze i qayraq.

10. Smyrneiko Minore

Wśród przybywających do Nowego Jorku ponad sto lat temu imigrantów, byli również Grecy. Niektórzy z nich otwierali cafes-aman, niewielkie miejsca, w których rozbrzmiewała muzyka, a ludzie tańczyli. Miejsca, które przypominały im kraj ojców. Wykonywano tam rembétiki, czyli tradycyjne greckie pieśni uliczne, których tematyka obracała się wokół trudnej miłości, narkotyków, ucisku ze strony władz, śmierci. Korzenie ich tkwiły w czasach przed wojną grecko-turecką. Legendarna grecka pieśniarka Marika Papagika nagrywała rembétiki na płyty po swojej emigracji do Nowego Jorku, w roku 1918 dla wytwórni Victor. Wśród pieśni była też "Smyrneiko Minore", wznowiona później przez wytwórnię Dust-to-Digital Records. Dla zachowania odpowiedniej jakości, muzycy Kronos Quartet zarejestrowali swoją wersję w specjalnym studiu Richarda Wahlberga w San Francisco, w którym mikrofony umiejscowiono na wąskim brzegu starej tuby, a powstały w ten sposób powierzchniowy hałas, imitujący ten, który produkował fonograf T.A. Edisona, zachowano.

11. Cry Of A Lady

Terry Riley, począwszy od lat 80., wspierał Kronos Quartet genialnymi kompozycjami. Zachęcając przez to klasycznie wykształconych muzyków do przekraczania granic, improwizowania, do stosowania intonacji mikrotonowej. W roku 1988 Riley i David Harrington byli świadkami debiutu w północnej Kalifornii, konkretnie w Berkeley Community Theatre, żeńskiego chóru bułgarskiego radia i telewizji, znanego jako Le Mystère des Voix Bulgares. Panowie z miejsca pokochali kolorowo odziane panie, śpiewające w porywający sposób, oparty na tureckiej modalności, z wieloma ozdobnikami wokalnymi – zatrzymaniami, wibracjami, cudownym ślizganiem się. Na kolejne amerykańskie tournée chóru Riley skomponował kilkanaście utworów, w tym prezentowany. David Harrington opisał go jako "synteza tego, co Terry chciał, aby one zaśpiewały, a co, jak sądził, Kronos Quartet i Le Mystère des Voix Bulgares mogą wykonać wspólnie".

12. Sim Sholom

Podczas pogrzebu swego żydowskiego przyjaciela David Harrington zachwycił się siłą głosu kantora. Zaczął zgłębiać historię tradycyjnych śpiewów kantorów, zdając sobie przy tym sprawę, że niektórzy z klasycznych instrumentalistów żydowskiego pochodzenia, a także śpiewaków operowych, mogli czerpać z tej tradycji. Wiolonczelistka Sunny Yang błyszczy w tym utworze, opartym na liczącym sto lat nagraniu Karniola, legendarnego polskiego kantora z okolic Krakowa, znanego z emocjonalnego i silnie opartego na improwizacji stylu. Melodia towarzyszy błogosławieństwu, które w angielskim tłumaczeniu brzmi: "Grant peace, goodness, grace, kindness, and compassion upon us" (Obdarz nas pokojem, dobrocią, łaską, uprzejmością i współczuciem).

13. Mera Kuchh Saaman

Piosenka pochodzi ze ścieżki dźwiękowej do hinduskiego romantycznego filmu "Ijaazat" z 1987 roku. Tekst traktuje o liście, który kobieta zostawiła dla swego kochanka, prosząc go, by zwrócił jej najcenniejsze wspomnienia z czasów, gdy byli parą. Ten sentymentalizm może być wytłumaczeniem tego, dlaczego kawałek tak pokochała Asha Bhosle, śpiewająca w prezentowanej wersji, którą znamy zarówno z soundtracku, jak i z wydanego w 2005 roku albumu Kronos Quartet "You've Stolen My Heart: Songs from R.D. Burman's Bollywood". Obdarzona wysokim, słodko brzmiącym, uwodzicielskim sopranem Bhosle była żoną i muzą bollywoodzkiego autora muzyki filmowej R.D Burmana, śpiewającą królową Bollywoodu. W prezentowanej interpretacji pojawił się także mistrz tabli Zakir Hussain oraz wspomniana już Wu Man, która spróbowała innego sposobu uderzania w struny swego instrumentu, robiąc to bardzo blisko albo bardzo daleko od mostka. Zagrała też na elektrycznym sitarze. Hank Dutt poza altówką gra również na różnych klawiszach, zaś David Harrington wykorzystał odmianę cytry, znaną pod nazwą autoharp.

14. Asleep

Opowieści o narodzinach tanga w nasyconym emigrantami XIX-wiecznym Buenos Aires, gdzie pochodzące z Andaluzji flamenco zmieszano z włoskimi pieśniami, kubańską habanerą, afrykańskim candombé oraz argentyńską muzyką milónga, z pewnością pomogły we wzbudzeniu zainteresowania pełnym dramatyzmu tańcem na początku XX wieku. Później tango wyemigrowało z portowych dzielnic pełnych burdeli do sal koncertowych całego świata. Astor Piazzolla (1921–92) został wirtuozem bandoneónu, rodzaju harmonii, która zdominowała zespoły grające tango. Piazzolla uczył się też klasycznej kompozycji w Paryżu, u Nadii Boulanger. Skorzystał z jej rady, aby pozostać przy tak dobrze znanym mu tangu. Jednakże Piazzolla zaczął wzbogacać tę muzykę o elementy klasyczne i modernistyczne. Argentyńczyk poznał Kronos Quartet w Nowym Jorku, a spotkanie to zainspirowało go do napisania utworu dla zespołu. Między innymi prezentowanej części z "Five Tango Sensations", którą nagrał z kwartetem w 1991 roku dla wytwórni Nonesuch. "Asleep" to romantycznie cudowna, mniej szalona twarz tej muzyki.

15. Danny Boy

Pieśń tę przez lata utożsamiano z Irlandią, podczas gdy słowa do niej popełnił ceniony angielski twórca epoki edwardiańskiej Frederick Weatherly. Śpiewano ją na melodię folkowej piosenki "Londonderry Air", którą Weatherly poznał dzięki swojej irlandzkiej szwagierce. Interpretując utwór, Kronos Quartet dołączył do długiej listy amerykańskich artystów, w tym Mahalii Jackson, Elvisa Presleya, Judy Garland, Johnny'ego Casha, którzy ją nagrali. Nagranie pochodzi z występu na

University of Texas w Austin, w Bass Concert Hall. Miejscowa legenda, Don Walser, aż do tego występu nie śpiewała nigdy ze swoim zespołem Pure Texas Band w prawdziwej sali koncertowej. Walser śpiewa z duszą, sznytem country i jodłowaniem, wspierany brzmieniem steel guitar. David Harrington i John Sherba demonstrują to, co podpatrzyli u skrzypka Pure Texas Band, Howarda Kalisha, a także innych amerykańskich muzyków grających na tym instrumencie.