Jesień pod znakiem organów
Tegoroczną jesień Gdańsk przywitał dźwiękami organów. Piszczałki zabrzmiały bowiem na XI Międzynarodowym Konkursie Muzyki Organowej im. J. P. Sweelincka uroczyście zakończonym 26 września występem laureatów, a także podczas kolejnej edycji festiwalu Organy Plus+, którą zainaugurował cztery dni później koncert „Muzyka uroczysta miast Hanzy” zagrany w imponującym kościele św. Trójcy.
Wspominam na samym wstępie o franciszkańskiej świątyni, ponieważ w przypadku wydarzeń organizowanych w ramach Organów Plus+ przestrzeń koncertowych spotkań stanowi aspekt niebywale istotny. Piękne i monumentalne wnętrze kościoła św. Trójcy ma znakomitą akustykę, a także znajdują się w nim unikatowe pod wieloma względami organy. Zostały one odbudowane i zrewitalizowane niedawno dzięki wsparciu sponsorów i zaangażowaniu lokalnej społeczności. Prace naprawcze i konserwatorskie zostały ukończone w 2018 roku i teraz możemy oglądać i słuchać tego imponującego, składającego się z kilku prospektów instrumentu, który znajduje się w miejscu swojego pierwotnego położenia – wznosi się po południowej stronie prezbiterium.
W czasie pierwszego koncertu tegorocznej edycji Organów Plus+ młodzi muzycy z Europäisches Hanse-Ensemble, którymi dyrygował niemiecki chórmistrz Manfred Cordes, zasiedli obok pięknych organów za rzeźbiona balustradą lektorium. Artyści znajdujący się wysoko nad publicznością zagrali utwory, które powiązane były ze sobą pod trzema różnymi względami. Prezentowane kompozycje powstały w XVII wieku i były przeznaczone na uroczystości świeckie albo kościelne w miastach należących do związku Hanzeatyckiego. Podniosła muzyczna podróż, której przewodził Manfred Cordes, oscylowała więc wokół wybrzeży mórz Bałtyckiego i Północnego.
W dziełach wykonanych przez Europäisches Hanse-Ensemble usłyszeć można był z łatwością zbieżności inspiracyjne, podobieństwa brzmieniowe i nastrojowe. Jak wskazał dziennikarz muzyczny Piotr Matwiejczuk, który przywitał festiwalową publiczność, w prezentowanej siedemnastowiecznej muzyce obecny był silny wpływ innowacyjnej dla tamtych czasów techniki polichóralnej. W tym miejscu znowu należy odwołać się do walorów architektoniczno-akustycznych gotyckiego kościoła św. Trójcy. Dzięki unikalnemu na skalę europejską usytuowaniu lektorium i organów możliwe było rozpisanie instrumentalnego i wokalnego dialogu typowego dla polichóralności nie tylko w partyturze, ale również w przestrzeni. Dało to efekt niezwykle bogatego i głębokiego brzmienia, które mogło się wspaniale rozwinąć pośród monumentalnych ścian franciszkańskiej świątyni.
Zaprezentowana „muzyka uroczysta miast Hanzy” łączyła w sobie podniosłość z zadziwiającą lekkością i łagodnością. Artyści, bazując na naturalnej akustyce niewspartej sztucznym nagłośnieniem, potrafili zbudować nastrój przepełniony duchowością i, mówiąc metaforycznie, światłem, które wzniosło się wśród imponujących, ale też przytłaczających swym ogromem murów. Szczególnie wzruszająco zabrzmiały w tej przestrzeni partie chóralne.
Jak zauważył dyrektor festiwalu Organy Plus+ Andrzej Szadejko, muzyka, którą można było usłyszeć podczas jesiennego wieczoru w kościele św. Trójcy zabrzmiała prawdopodobnie tak jak brzmiała w wieku XVII – to zasługa nie tylko artystów wykonawstwa historycznego, ale również położonych przy lektorium organów. Wszak ten monumentalny instrument dzięki zaangażowaniu wielu osób został odbudowany w większości z oryginalnych elementów (ukrytych w czasie drugiej wojny światowej), a wszystkie zaginione lub zniszczone części odtworzono przy użyciu technik typowych dla siedemnasto- i osiemnastowiecznego Gdańska.
Już samo oglądanie unikatowych organów w kościele św. Trójcy jest przeżyciem. Możliwość ich słuchania oraz podziwiania młodych muzyków, którzy zagrali pełne światła kompozycje było doświadczeniem niezwykłym. A koncert „Muzyka uroczysta miast Hanzy” to tylko jedno z wielu wydarzeń organizowanych w ramach festiwalu Organy Plus+. Publiczność w pierwszych dniach października mogła wysłuchać utworów organowych także w kościele św. Jana oraz w Pałacu Opatów w Oliwie. Początek tegorocznej jesieni upłynął więc w Gdańsku wśród monumentalnych i pięknych dźwięków piszczałek.
Michał Cierzniak