Anatomia akordeonu
Płyta „Accordion anatomy” to jedna z najlepszych pozycji w katalogu nagradzanego Fryderykami wydawnictwa Chopin University Press. Jest nie tylko pięknie zagrana, lecz także interesująca poznawczo, odkrywa bowiem nie dość dotąd w Polsce znanych kompozytorów skandynawskich.
Pomysł na ten album zrodził się z potrzeby odzwierciedlenia efektów rewolucji estetycznej muzyki akordeonowej, która miała miejsce w Skandynawii w drugiej połowie XX w. za sprawą działalności wybitnego duńskiego akordeonisty, kompozytora, pedagoga i propagatora sztuki akordeonowej – Mogensa Ellegaarda (1935–1995). Ellegaard pragnął we współpracy z grupą kompozytorów wywodzących się z wszystkich trzech krajów skandynawskich, tj. z Danii (Ole Schmidt, Per Nørgård, Vagn Holmboe), Norwegii (Arne Nordheim) oraz ze Szwecji (Torbjörn Lundquist), rozpocząć „swoistą misję stworzenia nowej biblioteki artystycznej literatury akordeonowej”. Jak pisze inicjator i główny wykonawca Grzegorz Palus: „Miała ona na celu trwałe zerwanie z pogardzanym rodowodem instrumentu kojarzącego się wyłącznie ze sferą muzyki popularno-rozrywkowej”. Wielość możliwości wykorzystania akordeonu, pełne pasji i energii wykonania sprawiają, że zostajemy porwani w wir wrażeń słuchowych. Właściwie ten album to bardziej muzyczne doznanie, niż podsumowanie konkretnego repertuaru. Tytułowe określenie „Accordion Anatomy” nawiązuje do nazwy dzieła Pera Nørgårda „Anatomic Safari” odnoszącej się do całościowego zbadania możliwości wykonawczo-brzmieniowych instrumentu, ale również wskazuje na przekrojowy dobór utworów, które pozwalają przyjrzeć się „technicznej” rewolucji, a także rozwojowi myśli twórczej w tym obszarze.
„Toccata nr 1 op. 23” Olego Schmidta (1928–2010) powstała w 1960 r. jako pierwszy w światowej literaturze utwór solowy na akordeon z manuałem melodycznym lewej ręki. „Bewegungen” na akordeon i kwartet smyczkowy z 1966 r. Torbjörna Lundquista (1920–2000) to z kolei próba wykorzystania akordeonu koncertowego w muzyce kameralnej, a „Ballad” z 1968 r. autorstwa tego samego kompozytora odsłania walory wykonania przeznaczonego na duet. „Anatomic Safari” Pera Nørgårda (ur. 1932 r.) jest niezwykle nowatorski jak na swoje czasy z uwagi na dobór użytych środków. Utwór o intrygującej nazwie „Dinosauros” z 1971 r. Arnego Nordheima (1931–2010) to pierwsze tego typu zestawienie akordeonu z elektroniką, natomiast „Sonata op. 143a” z 1979 r. Vagna Holmboe'a (1909–1996) jest jedną z najważniejszych kompozycji w literaturze na ten instrument, gdyż eksponuje jego walory gry polifonicznej oraz możliwości kształtowania dźwięku i dynamiki.
Album ze wszech miar ciekawy, co nie tak często zdarza się w przypadku projektów tematycznych o charakterze naukowym. W tym wypadku wykonania Grzegorza Palusa, duoAccosphere i kwartetu smyczkowego Airis po prostu fascynują.
(MB)