Czwarta edycja festiwalu Eufonie zakończona
W sobotę, 26 listopada premierowe polskie wykonanie muzycznego projektu Ivana Taranenki pt. Fusionfonia. Muzyka ziemi ukraińskiej zakończyło IV Międzynarodowy Festiwal Muzyki Europy Środkowo-Wschodniej Eufonie. Na festiwal, który był muzyczną podróżą od Austro-Węgier do współczesności, z retrospekcjami do czasów wcześniejszych, złożyło się 13 koncertów w wykonaniu ok. 600 artystów.
Wydarzenie zainaugurowali Symfonicy Wiedeńscy z Janem Lisieckim. W programie Eufonii znalazły się trzy światowe prapremiery i trzy polskie premiery, w tym VIII Symfonii ukraińskiego kompozytora Walentyna Sylwestrowa, specjalnego gościa Eufonii, który w uznaniu wybitnych osiągnięć artystycznych otrzymał złoty medal „Zasłużony kulturze Gloria Artis”. W wydarzeniach festiwalowych można było uczestniczyć również za pośrednictwem transmisji internetowej. Większość z koncertów jest nadal dostępna na kanale YouTube Narodowego Centrum Kultury, organizatora festiwalu. Mecenasem festiwalu, który od początku wspiera Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, był PKN Orlen.
Najbardziej doniosłym wydarzeniem tegorocznej edycji festiwalu Eufonie było uhonorowanie Walentyna Sylwestrowa, jednego z najwybitniejszych żyjących kompozytorów ukraińskich Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, najwyższym polskim odznaczeniem w dziedzinie kultury. Maestro odebrał medal 24 listopada z rąk Jarosława Sellina, wiceministra kultury i dziedzictwa narodowego. Uroczystość w Filharmonii Narodowej w Warszawie bezpośrednio poprzedziła koncert muzyki ukraińskiej. Tego wieczoru NOSPR pod dyrekcją Andrzeja Borejki zaprezentowała festiwalowej publiczności kompozycje Olega Bezborodko, Borysa Latoszyńskiego oraz VIII Symfonię Walentyna Sylwestrowa w obecności autora oraz jego najbliższych. Było to pierwsze wykonanie tego utworu poza granicami Ukrainy i drugie w historii.
Walentyn Sylwestrow stworzył własny styl, który zmieniał się na przestrzeni lat. W swojej drodze muzycznej jest konsekwentny i niezależny, bez względu na konsekwencje. Zapłacił za to m.in. wyrzuceniem ze Związku Kompozytorów Radzieckich, był też szykanowany. Przez wiele lat za czasów sowieckich jego utwory nie były prezentowane publiczności. W ostatnich latach wspierał swoją muzyką protestujących na Majdanie - przypomniał dr Jarosław Sellin.
Muzyka ukraińska towarzyszyła uczestnikom Eufonii również ostatniego dnia festiwalu. 26 listopada br. usłyszeliśmy koncert pt. Fusionfonia. Muzyka ziemi ukraińskiej autorstwa Ivana Taranenki, uzupełniony elektronicznymi interludiami Marcina Bortnowskiego, Stanisława Krupowicza oraz Marcina Rupocińskiego. Wystąpili: Ivan Taranenko MUSCLUB, Tonus Finalis Ensemble oraz Orkiestra Filharmonii Narodowej pod batutą Roberta Kurdybachy.
Przesłaniem Eufonii jest dialog i budowanie kulturowych mostów pomiędzy wszystkimi krajami i artystami z naszego regionu. To święto muzyki, które łączy artystów i publiczność oraz stanowi doskonałą okazję do wspólnego odkrywania i smakowania kulturowego bogactwa naszego regionu. W tym roku honorowy patronat nad festiwalem objęli ambasadorzy jedenastu krajów regionu: Armenii, Austrii, Chorwacji, Czech, Estonii, Gruzji, Litwy, Rumunii, Słowacji, Ukrainy i Węgier.
Motywem przewodnim tegorocznej edycji była nie tylko muzyka monarchii austro-węgierskiej – w tym wybitni wiedeńscy kompozytorzy i artyści, ale też dawne i współczesne brzmienia w znakomitych wykonaniach. Podczas festiwalu usłyszeliśmy dzieła kompozytorów wielu narodowości. W najlepszych salach koncertowych Warszawy, ale też podczas transmisji internetowych i na antenie radiowej Dwójki słuchaliśmy pięknych dźwięków znad Dunaju, Wełtawy, Sawy, Wisły oraz z górzystego Siedmiogrodu. Dużym zainteresowaniem cieszyły się prapremiery – specjalne zamówienia festiwalowe. Dwa koncerty muzyki ukraińskiej, były nie tylko wydarzeniami artystycznymi, ale również wyrazem wsparcia i solidarności z naszymi sąsiadami. Narodowe Centrum Kultury od ponad dwudziestu lat systemowo wspiera i zaprasza do Polski artystów ukraińskich w ramach cyklicznych przedsięwzięć, finansowanych ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego – podsumował prof. Rafał Wiśniewski, dyrektor Narodowego Centrum Kultury i dyrektor festiwalu.
W repertuarze IV edycji Eufonii znalazły się utwory od XVII w. do współczesności. Ich autorzy to m.in.: Giovanni Buonaventura Viviani, Giovanni Antonio Pandolfi Mealli, Heinrich Ignaz Franz von Biber, Johann Heinrich Schmelzer, Georg Arnold, Franz Ignaz Danzi, Carl Ditters von Dittersdorf, W. A. Mozart, Joseph Haydn, Franz Schubert, Gustaw Mahler, Bedřich Smetana, Leoš Janáček, Ferenc Liszt, Fryderyk Chopin, Władysław Żeleński, Béla Bartók, Ernő Dohnányi, Zoltán Kodály, Zoltán Gárdonyi, Dezső Antalffy-Zsiross, György Ligeti, George Enescu, Teodor Rogalski, Mieczysław Wajnberg, Witold Lutosławski, Erwin Schulhoff, Ivo Malec, Oleg Bezborodko, Borys Latoszyński, Walentyn Sylvestrow, Péter Eötvös, Iris Szeghy, Stefan Wesołowski, Ivan Taranenko, Paweł Romańczuk, Zsigmond Szathmáry, Ellek Huzella, Marcin Bortnowski, Stanisław Krupowicz, Marcin Rupociński.
Zaproszenie do udziału w festiwalu przyjęli znakomici kompozytorzy, instrumentaliści, wokaliści i dyrygenci, w tym m.in.: Symfonicy Wiedeńscy z Omerem Meirem Wellberem, Andrzej Boreyko, Jan Lisiecki, Piotr Sałajczyk, Antonii Baryshevsky, Marc Coppey z Zagreb Soloists, László Fassang, Kwartet V4, Javier Zafra, Pavol Breslik, Ars Antiqua Austria, Orkiestra Państwowej Filharmonii Transylwanii w Kluż-Napoka pod dyrekcją Gabriela Bebeşelei, Capella Cracoviensis.
Festiwal Eufonie rozpoczął się 18 listopada koncertem inauguracyjnym w Filharmonii Narodowej. W muzyczną podróż zabrała nas znakomita orkiestra Wiener Symphoniker pod batutą Omera Meiera Wellbera z solistą Janem Lisieckim. Podczas drugiego koncertu tego wieczoru pt. Composer / Compobirds odbyło się prapremierowe wykonanie projektu muzycznego przygotowanego na specjalne zamówienie festiwalowe przez zespół Małe Instrumenty, który zaprezentował swoje autorskie interpretacje utworów z rejonu Austro - Węgier oraz kompozycje zainspirowane śpiewem ptaków.
Koncert Wielka symfonika drugiego dnia festiwalu wypełniła muzyka XIX i XX wieku. W programie znalazły się dzieła dwóch wielkich czeskich kompozytorów: Bedřicha Smetany i Leoša Janáčka oraz jednej z największych postaci romantyzmu - Feranca Liszta. Ich utwory zaprezentowali wybitni soliści z Czech, Słowacji i Węgier: Andrea Danková, Jarmila Balážová, Tomáš Juhás, Jozef Benci, jeden z najbardziej wszechstronnych organistów swojego pokolenia - László Fassang z towarzyszeniem Chóru Filharmonii Narodowej oraz Sinfonii Varsovii pod dyrekcją Roberta Kružika.
Kolejnego dnia odbyły się dwa niepowtarzalne koncerty. W Archikatedrze Św. Jana Chrzciciela w wykonaniu László Fassanga usłyszeliśmy dzieła Ferenca Liszta, Fryderyka Chopina, fragmenty Cichej mszy Kodálya oraz kompozycje mniej znanych twórców węgierskich. Wieczorem, w Filharmonii Narodowej zabrzmiała muzyka wybitnych kompozytorów XX wieku, urzeczonych melodiami folkloru rumuńskiego, oraz rzadko wykonywany Koncert fortepianowy Es-dur op. 60 Władysława Żeleńskiego. Tego wieczoru na scenie Filharmonii Narodowej zaprezentowała się rumuńska Orkiestra Państwowa Filharmonii Transylwańskiej w Kluż-Napoka pod dyrekcją Gabriela Bebeșelei, która ostatni raz gościła w Polsce przed ok. dwudziestu laty. W przeszłości grała pod dyrekcją Krzysztofa Pendereckiego oraz Witolda Lutosławskiego. Orkiestrze towarzyszył Chór Filharmonii Narodowej oraz pianista Piotr Sałajczyk.
21 listopada odbyliśmy muzyczną podróż przez kilka epok, której przewodnikami byli Zagreb Soloists oraz francuski wiolonczelista i dyrygent Marc Coppey. Koncert rozpoczął się kwadransem z twórczością urodzonego w Zagrzebiu, a osiadłego w Paryżu Ivo Malca. Inspirowane muzyką dawną, a powstałe w roku 1958 Exercice de style (baroque) stanowiło swoistą klamrę spinającą pozostałe utwory wykonywane tego wieczoru. Zaraz potem zabrzmiało jedno z największych dzieł koncertowych Josepha Haydna, uznawane przez dwa wieki za zaginione i cudem odnalezione – Koncert wiolonczelowy nr 1 C-dur. Drugą część koncertu wypełniły utwory, w których pełnię swego kunsztu zaprezentowali chorwaccy muzycy – rzadko wykonywana Uwertura smyczkowa Witolda Lutosławskiego oraz słynne Divertimento Béli Bartóka.
Utwory znakomitych i nieczęsto dziś wykonywanych barokowych wirtuozów skrzypiec związanych z dworami Italii i Austrii, w tym Innsbrucka, Salzburga i Wiednia mogliśmy usłyszeć 22 listopada w Sali Wielkiej Zamku Królewskiego. Na festiwalowej scenie wystąpił zespół Ars Antiqua Austria wraz z dyrygentem Gunarem Letzborem.
23 listopada Capella Cracoviensis, jeden z najciekawszych zespołów muzyki dawnej i tegoroczny laureat prestiżowej nagrody OPUS KLASSIK, zaprezentowała dzieła zapomnianych kompozytorów klasycyzmu, przeplatając je rzadko granymi dwiema symfoniami Josepha Haydna. Dopełnieniem symfonicznego programu był Koncert fagotowy nr 2 F-dur Franza Ignaza Danziego, wiolonczelisty i śpiewaka z przełomu XVIII i XIX wieku, z udziałem hiszpańskiego muzyka Javiera Zafry, specjalizującego się w grze na fagocie barokowym.
Czwartkowy koncert był wyjątkowy – 24.11 po raz pierwszy w Polsce mogliśmy usłyszeć VIII Symfonię Walentyna Sylwestrowa – gościa honorowego Eufonii. NOSPR pod batutą Andrzeja Boreyki zaprezentował ten utwór w obecności kompozytora. W programie wieczoru znalazła się również kompozycja Oleha Bezborodki pt. Carpe diem. Gdyby Beethoven żył w Odessie oraz Koncert fortepianowy c-moll „Słowiański” op. 54 Borysa Latoszyńskiego, uznawanego za ojca ukraińskiej, współczesnej szkoły kompozytorskiej. Przy fortepianie zasiadł znakomity pianista Antonii Baryshevskyi.
W przedostatnim dniu festiwalu - 25 listopada usłyszeliśmy dwa koncerty, w tym prapremierowe wykonanie utworu pt. Mesjasz według Schulza skomponowanego przez Stefana Wesołowskiego na specjalne zamówienie NCK. Wzorem poprzednich odsłon festiwalu nie mogło zabraknąć też kameralistyki. Tego samego wieczoru Kwartet Smyczkowy V4 zaprezentował muzykę z krajów Grupy Wyszehradzkiej. Usłyszeliśmy węgierskie brzmienia II Kwartetu smyczkowego Des-dur op. 15 Ernő Dohnányiego i polski Kwartet smyczkowy Witolda Lutosławskiego, 5 utworów czeskiego kompozytora Erwina Schulhoffa oraz kompozycję Iris Szeghy (Słowacja), stworzoną w tym roku dla zespołu, która swoją polską premierę miała właśnie podczas Eufonii. Na widowni zasiadła sama autorka dzieła.
Tegoroczną edycję festiwalu Eufonie zakończył 26 listopada projekt Fusionfonia. Muzyka ziemi ukraińskiej wykonany przez grupę solistów, zespół jazzowy, zespół ludowy, trio komputerowe i orkiestrę. Został stworzony przez Ivana Taranenkę – kompozytora ukraińskiego – i uzupełniony elektronicznymi interludiami autorstwa Marcina Bortnowskiego, Stanisława Krupowicza oraz Marcina Rupocińskiego. Intencją kompozytorów było wskazanie ukrytych relacji między autentycznym folklorem z różnych regionów Ukrainy a muzyką jazzową, klasyczną i elektroakustyczną. Wcześniej, tego samego dnia, wspólnie z Schubertem w Podróż zimową zabrał publiczność słowacki tenor Pavol Breslik i jego rodak - pianista Robert Pechanec.
Od 18 do 27 listopada w Kordegardzie, galerii Narodowego Centrum Kultury festiwalowi towarzyszyła wystawa pt. Budujemy nowy ton, jeszcze jeden nowy ton prezentująca okaryny z wiedeńskiej manufaktury Heinricha V. Fiehna oraz „samoróbki” - eksperymentalne instrumenty i oryginalne obiekty muzyczne, w tym pierwszą samogrającą okarynę. Jej autorem jest Paweł Romańczuk – kompozytor, założyciel i naczelny konstruktor grupy Małe Instrumenty, której koncert uświetnił pierwszy dzień Eufonii (18.11., godz. 22.00). Wystawie towarzyszyły warsztaty z budowy „samoróbek”. 26 i 27 listopada uczestnicy w wieku od 8 do 14 lat próbowali swoich sił w tworzeniu własnych instrumentów.
Festiwal Eufonie w kwietniu 2021 roku został doceniony przez ministrów kultury Polski, Czech, Słowacji i Węgier za popularyzację dorobku muzycznego krajów V4, wzmacnianie wymiany kulturalnej pomiędzy krajami wyszehradzkimi w dziedzinie muzyki, angażowanie znakomitych osobistości i instytucji z krajów V4, a wyrazem tego uznania stała się Nagroda Wyszehradzka za 2021 rok przyznana Narodowemu Centrum Kultury.
