Wiedeńskie okaryny i polskie "samoróbki" na muzycznej wystawie w Kordegardzie w ramach festiwalu Eufonie
Od 17 do 27 listopada w Kordegardzie, galerii Narodowego Centrum Kultury można będzie oglądać wystawę zatytułowaną Budujemy nowy ton, Jeszcze jeden nowy ton… To wydarzenie towarzyszące IV edycji Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Europy Środkowo-Wschodniej Eufonie. Ekspozycja prezentuje kolekcję wyjątkowych obiektów dźwiękowych: „samoróbek” z pracowni Małych Instrumentów, zestaw oryginalnych, austriackich okaryn z manufaktury Heinricha Fiehna oraz prototyp samogrającej okaryny.
Muzyczna ekspozycja w galerii Kordegarda zaskoczy widzów eksperymentalnymi, nietypowymi obiektami muzycznymi. Jej autorem jest Paweł Romańczuk – kompozytor, założyciel i naczelny konstruktor grupy Małe Instrumenty, której koncert uświetni pierwszy dzień Eufonii (18.11., godz. 22.00, Teatr Palladium). Niecodzienne instrumentarium zostało zaprojektowane i wykonane we wrocławskiej pracowni Małych Instrumentów pod czujnym okiem Pawła Romańczuka.
Ideą przewodnią wystawy jest przełamanie stereotypu, że instrumenty muzyczne to zamknięta kategoria, przynależna jedynie specjalistom. Obiekty dźwiękowe zgromadzone na ekspozycji są atrakcyjnym przykładem tego, że instrument może wykonać każdy i praktycznie z każdego materiału, wystarczy jedynie trochę chęci, ciekawości i otwartości na nowe wyzwania. Podczas zwiedzania ekspozycji zobaczymy m.in. accordent instrument stronowy, który łączy w sobie cechy elektronicznego klawikordu z funkcją gry akordowej. Zbudowany został na podstawie recyklingowanego pianina Calisia. Kolejny warty odnotowania instrument, który stanie się częścią ekspozycji to balland, który wykorzystuje rezonansowe możliwości blachy stalowej.
Czym są „samoróbki” zgromadzone na wystawie? Tytułowa „Samoróbka” to nie tylko wezwanie do własnych zmagań i prób okiełznania „dźwiękodajnej” materii, ale również droga twórcza wpisująca się w światowe trendy zrób to sam czy zero odpadów – zachowań tak bardzo potrzebnych społeczeństwom zanurzonym w korporacyjnej kulturze i zanieczyszczonym środowisku. Samoróbki z pracowni Małych Instrumentów to m. in. balland (2021), accordent (2016), steel cello (2016), tremolinium (2013).
Znakiem czasu i punktem odniesienia, ale też inspiracją dla twórców na wystawie instrumentów „samoróbkowych” jest odrębny zestaw oryginalnych austriackich okaryn - glinianych instrumentów dętych z wiedeńskiej manufaktury Heinricha V. Fiehna, które powstawały od drugiej połowy XIX wieku do II wojny światowej, tj. między 1876 a 1945 rokiem. Każda okaryna posiada układ dźwięków właściwych dla konkretnej tonacji, a wielkość przekłada się na rejestr możliwych do wydobycia dźwięków (im większa okaryna, tym niższe dźwięki). Powstały w 28 rozmiarach w celu uzyskania możliwe dużych możliwości wykonawczych. Wszystkie instrumenty posiadają oryginalne stemple: rok wystawy na której prezentowany był dany model (najczęściej Sydney 1879) oraz z nazwą producenta i krajem pochodzenia (Vienna Austria, a w czasie drugiej wojny światowej Vienna Germany). Na ustniku okaryn H.Fiehna istnieje również oznaczenie tonacji i numer modelu począwszy od najmniejszego (np. C1,B7,G9, B14 itd.).Obficie tworzona oferta miała również wprowadzić ten niepozorny gliniany instrument do sal filharmonii zachodniego świata. Mimo działań promocyjnych zakrojonych na szeroką skalę okaryna nie osiągnęła oczekiwanego statusu i podobnie jak wiele instrumentów eksperymentalnych nie istnieje w świadomości szerokiego grona melomanów.
Wśród eksponatów w Kordegardzie zobaczymy premierowo mechaniczną okarynę / Mechanical Ocarina (2022) sterowaną cyfrowo. Konstrukcja wykonana na około stuletniej okaryniewiedeńskiej z manufaktury Heinricha V.Fiehna pozwala na odtworzenie zakomponowanej
Małe Instrumenty od 15 lat stanowią przestrzeń do eksploracji nietypowych dźwięków i kształtów czy brył, zaskakujących kontekstów znaczeniowych i technik performatywnych. Podczas festiwalu Eufonie zespół zaprezentuje repertuar przygotowany specjalnie na festiwal. Tym razem inspiracją dla muzyków - eksperymentatorów i poszukiwaczy nowych brzmień stały się ptaki. Podczas prapremierowego koncertu w Teatrze Palladium (18.11, godz. 22.00) obok autorskich interpretacji utworów z regionu Austro-Węgier, Małe Instrumenty zaprezentują nam autorskie kompozycje natchnione ptasim śpiewem.
Wernisaż wystawy w Kordegardzie odbędzie się 17 listopada 2022 r., o godzinie 13:00. Ekspozycji towarzyszą warsztaty z budowy „samoróbek”. 26 i 27 listopada uczestnicy w wieku od 8 do 14 lat będą mogli spróbować swoich sił w tworzeniu własnych muzycznych instrumentów.
